بسیاری از مردم در مورد تخصص های دندانپزشکی ابهاماتی برایشان وجود دارد و اغلب آن طور که تخصصهای پزشکی برای مردم جا افتاده است در مورد تخصصهای دندانپزشکی اطلاعات کافی در سطح جامعه وجود ندارد. امروزه بیشتر امور به سمت تخصصی شدن رفته است ولی همانطور که ما برای سرماخوردگی نیاز نداریم که به متخصص بیماری‌های عفونی یا گوش، حلق بینی مراجعه کنیم، در مشکلات دندانی خود هم در وهله اول نیاز به مراجعه به متخصص ممکن است نداشته باشیم.
فهرست مطالب
- پاتولوژیست دهان و دندان
- درمان ریشه دندان
- ترمیمی و زیبایی
- تشخیص بیماری صورت و فک
- متخصص لثه
- جراحی فک و دهان
- پروتز دندان
- دندانپزشک کودکان
- متخصص ارتودنسی
- رادیولوژی
- مباحث تکمیلی
دوره دندانپزشکی عمومی معمولا شش سال است. در ادامه این دوره برخی از دندانپزشکان ممکن است در دوره‌های تخصصی که به طور میانگین سه سال طول می‌کشد شرکت کنند و متخصص بشوند. برخی رشته‌های تخصصی مانند جراحی فک و صورت زمانی بیش از سه سال برای اخذ تخصص می‌برد. در این مطلب به صورت خلاصه به معرفی تخصصهای دندانپزشکی می‌پردازیم:
متخصص آسیب‌شناسی دهان، فک و صورت (پاتولوژیست دهان و دندان):
این گروه متخصصین معمولاً زیاد به صورت مستقیم با بیماران سروکار ندارند. در این تخصص بافت‌های خارج شده با جراحی از ناحیه فک و صورت بیماران نزد این متخصصین فرستاده می‌شود تا ماهیت آنها را تشخیص دهند. در برخی موارد ممکن است نیاز باشد خارج کردن بافت‌ها حین جراحی با نظارت یا توسط خود این متخصصین صورت بگیرد. این متخصصین اغلب با دندانپزشکان و جراحان سروکار دارند و نمونه‌های ارسالی آنها را زیر میکروسکوپ مشاهده کرده و برای آنها تشخیص می‌نویسند.
متخصصین پاتولوژی توانایی انجام موارد تخصصی زیر را دارند :
- مراحل آماده سازی نمونه های بافتی با استفاده از تکنیک ها و تشخیص میکروسکوپی ضایعات دهان، فک و صورت
- آشنایی و شناخت بیماری های سیستمیک و اثر آن در دهان ، فک و صورت
- بررسی مکانیسم ایجاد تغییرات ضایعات میکروسکوپی و ارتباط آنها با علائم بالینی
- آشنایی و شناخت ماهیت تغییرات بالینی با استفاده از رادیوگرافی
- توانایی ارائه خدمات آموزشی به منظور پیشبرد علوم و گسترش مرزهای دانش و پژوهش در محدوده این رشته
انواع بیماری های شایع دهان در حیطه علم پاتولوژی:
طبق یافته های علم پاتولوژی بسیاری از بیماری های بزرگ ممکن است به مدخل ورودی دهان، فک و کام مربوط باشند. این اختلالات ممکن است اکتسابی و در اثر عدم رعایت بهداشت دهان و دندان یا حتی مادر زادی باشند .
اختلالاتی مثل شکاف لب و کام ، زبان بزرگ ، گره زبانی ، سندرم عقاب و مال اکلوژن گروهی از بیماری های مادر زادی می باشند که شایع تر از دیگر بیماری ها هستند.
متخصص درمان ریشه (اندودنتیست):
یک اندودنتیست دندانپزشکی است که به طور تخصصی با ریشه دندان سروکار دارد. عصب کشی دندان‌های سخت و دشوار کار اصلی است که متخصص درمان ریشه انجام می‌دهد. به هر علت اگر عصب کشی دندان شما به مشکل بر بخورد، دشوار باشد یا به دلیل بیماری خاص یا ترس از عصب کشی توسط همکاران دندانپزشک عمومی قابل انجام نباشد، توسط متخصص درمان ریشه انجام می‌شود.
درمان مجدد عصب کشی دندان‌هایی که درمان قبلی آنها شکست خورده است، جراحی ریشه دندان‌ها و امروزه ایمپلنت‌های دندانی جز مواردی است که متخصص درمان ریشه می‌تواند انجام دهد. اندودنتیست در واقع متخصص تشخیص درد دندانپزشکی می‌باشد و در موارد دردهای پیچیده ناحیه فک و صورت که شک در مورد منشأ دندانی آنها وجود دارد، ممکن است نیاز به مراجعه به اندودنتیست وجود داشته باشد.
درمان ریشه دندان یکی از متداول ترین اقدامات دندانپزشکی که توسط دکتر متخصص ریشه دندان انجام می گردد که هر ساله بیش از ۱۴ میلیون مورد انجام می شود. این روش درمان ریشه دندان می‌تواند دندان‌های طبیعی شما را نجات داده و از نیاز به اقدامات جایگزین تهاجمی تر جلوگیری کند.
درد دندان را می‌توان یکی از تجربه‌های بد زندگی هر فردی دانست. زمانی که یکی از ۳۲ دندان کوچک درون دهان شما شروع به درد گرفتن می‌کند، باید خیلی زود دست‌به‌کار شده و به یک دندانپزشک متخصص دندان مراجعه کنید.
یکی از شایع‌ترین دلایل درد در ریشه دندان است. اگر دندانپزشک متخصص شما علت درد را مشکل در ریشه تشخیص داد و به شما درمان ریشه دندان را توصیه کرد باید هرچه سریع‌تر درمان را آغاز و به یک متخصص ریشه دندان مراجعه کنید. چراکه این موضوع ممکن است به دندان‌های دیگر یا فک شما نیز آسیب رسانده و مشکل را چند برابر کند.
متخصص دندانپزشکی ترمیمی (و زیبایی):
ترمیم یا همان پر کردن تاج دندان حیطه اصلی فعالیت متخصص ترمیمی است. از طرف دیگر درمان‌های زیبایی دندانپزشکی و آنچه در تبلیغات به غلط یا درست طرح لبخند نامیده می‌شود، در حیطه فعالیت این متخصص است. سفیدکردن دندان‌ها، لامینیت‌ها و پرکردگی دقیق همرنگ دندان خدماتی است که توسط متخصصان ترمیمی ارائه می‌شود. روکش‌ها به خصوص در نواحی زیبایی هم جز خدماتی است که توسط این گروه از متخصصین ممکن است ارائه شود. (مواد اولیه دندانپزشکی کدامند)
یک دندانپزشک عمومی برای کسب تخصص ترمیمی و زیبایی دندان، پس از گذراندن دوره های عمومی، باید چند سال دیگر دوره های تئوری و تخصصی این رشته را پشت سر بگذارد تا بتواند با داشتن صلاحیتی کامل و کافی، اقدامات بسیاری را در زمینه بهبود ظاهر و سلامت دندان ها انجام دهد. یک متخصص دندانپزشکی ترمیمی، علم و هنر بی نظیری در درمان بسیاری از ضایعات دندان دارد که برای ترمیم آن ها ضرورتی به درمان های کامل دندان وجود ندارد.
در واقع یک درمان ترمیمی برای دندان، به این صورت است که شکل و عملکرد دندان به صورت صحیح به سمت بافت های سخت و نرم اطراف خود باز می گردد. دندانپزشکی زیبایی نیز شاخه ای است که ظاهر و عملکرد دندان های بیمار را اصلاح می کند. بنابراین فردی که دارای هردوی این تخصص ها می باشد، به خوبی می داند که کدام روش درمانی می تواند زیبایی را به دندان های فرد برگرداند و عملکرد صحیحی را برای دهان و دندانهایش به همراه داشته باشد.
متخصص (تشخیص) بیماری‌های دهان، فک و صورت:
این متخصصین در واقع پزشک متخصص بیماری‌های دهان هستند و بیماری‌هایی که داخل دهان شما ظاهر می‌شوند یا علایمی داخل دهان شما ایجاد می‌کنند را شناسایی و درمان می‌کنند. زخم‌های دهانی، ضایعات دهانی و تغییر رنگ‌های بافت‌های دهان توسط این متخصصین مورد بررسی قرار می‌گیرد. از آن‌جایی که بسیاری از علایم بیماری‌های سایر نقاط بدن ممکن است به صورت اولیه در دهان ظاهر شوند، این متخصصین حتی می‌توانند با تشخیص اولیه برخی از بیماری‌ها با معاینه دهان شما، به حفظ سلامت شما کمک کنند.
آسیب شناسی دهان فک و صورت یک تخصص درگیر با مطالعه و تشخیص علل و اثرات بیماری های موثر بر مناطق فک دهان و صورت است. پاتولوژیست یکی از تخصص های دندانپزشکی و آسیب شناسی است که از نزدیک به ارزیابی کلینیکی و تشخیص بیماری مخاط دهان در حوزه آسیب شناسی دهان فک وصورت می پردازد.
- آفت زبان
- زخم زبان
- عفونت لثه
- ورم لثه
- افت دهان کودک
- و …
متخصص بیماری‌های لثه (پریودنتیست):
پریودنتیست دندانپزشک متخصصی است که وظیفه تشخیص و درمان بیماری‌های مربوط به لثه و بافت‌های نکهدارنده دندان را بر عهده دارد. بیماری‌های لثه در اثر افزایش سن، عادت‌های نادرست و همچنین تأثیر ژنتیک خود را در افراد نشان می‌دهند. پیشرفت این بیماری‌ها باعث از دست رفتن دندان‌ها می‌شود.
به‌علاوه نشان داده شده است که بیماری‌های لثه با سلامت بدن به خصوص در بیماران دیابتی و زنان باردار ارتباط دارند. پریودنتیست‌ها غیر از درمان‌های لثه که قسمت بیشتر آن شامل جراحی لثه می‌شود، در مورد جراحی کاشت ایمپلنت هم دوره‌های تخصصی دیده‌اند و ازجمله بهترین و ماهر‌ترین گروه دندانپزشکانی هستند که قادر به انجام جراحی‌های پیچیده ایمپلنت می‌باشند.
متخصص جراحی دهان، فک و صورت:
جراح فک و صورت رشته‌ای تخصصی است که نباید آن را با عنوان جراح-دندانپزشک که همکاران دندانپزشک عمومی برای خود استفاده می‌کنند اشتباه گرفت. جراحی‌های ساده تا پیشرفته ناحیه فک و صورت توسط جراحان فک و صورت انجام می‌شود. از جراحی خارج کردن دندان عقل نهفته گرفته تا جراحی‌های زیبایی فک، بینی، چانه و صورت به‌علاوه جراحی‌های خارج کردن کیست‌ها، تومور‌ها، قرارگیری ایمپلنت و … توسط جراحان فک و صورت قابل انجام است.
متخصص پروتزهای دندانی:
متخصص پروتز، دندانپزشکی است درمان‌های مربوط به پروتز (هر نوع دندان مصنوعی) را برای مراجعین انجام می‌دهد. این درمان‌ها دامنه وسیعی از روکش‌های جایگزین فضاهای خالی یا روکش‌های تک دندان‌ها، روکش‌های زیبایی، دست دندان کامل متحرک یا سایر انواع دندان مصنوعی را در برمی‌گیرد. طرح درمان ایمپلنت‌های دندانی و انجام درمان‌های ایمپلنت‌های درمانی هم در محدوده فعالیت این متخصصین قرار می‌گیرد. به‌علاوه پروتزهای ناحیه دهان و صورت مانند پروتز کام و … می‌تواند توسط متخصصین پروتز طراحی و ساخته شود. البته برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله ایمپلنت دندان را بخوانید.
متخصص دندانپزشکی اطفال:
کار دندانپزشکی برای کودکان و نشاندن آنها روی یونیت دندانپزشکی کار راحتی نیست. متخصص دندانپزشک اطفال فردی است که برای انجام این کار دشوار آموزش‌های کافی دیده‌است. درمان دندانپزشکی دندان‌های شیری باعث می‌شود که دندان‌های دائمی از سلامت بیشتری در حین و بعد از رویش برخوردار شوند. انجام درمان‌های اورتودنسی برای اطفال هم در حیطه تخصص متخصصین اطفال می‌باشد. فارغ التحصیلان این رشته در مورد درمان دندانپزشکی کودکان در اتاق عمل تحت بی‌هوشی هم آموزش‌های کافی دیده‌اند.
متخصص ارتودنسی:
ارتودنتیست همان دندانپزشک متخصصی است که وظیفه ردیف کردن دندان‌ها را با بستن سیم‌ها یا با استفاده از سایر ابزار‌ها بر عهده دارد. ارتودنتیست درواقع به درمان ناهنجاری‌های دندانی و فک و صورت می‌پردازند. متخصص اورتودنسی به نوعی اورتوپد در ناحیه استخوان‌های فک و صورت بوده و درمان‌های ارتودنسی حتی می‌تواند روی رشد فک وصورت تأثیر داشته باشد. (براکت ارتودنسی و مشکلات آن)
متخصص رادیولوژی دهان، فک و صورت:
این متخصص وظیفه اخذ رادیوگرافی‌های تشخیصی و نوشتن گزارش از مشاهداتی که در رادیوگرافی دیده می‌شود را عهده‌دار است. رادیوگرافی‌ها در ناحیه دهان و فک از رادیوگرافی‌های کوچک تک دندان یا چند دندان (پری آپیکال یا بایت وینگ) تا سی تی اسکن‌های ناحیه فک و صورت و MRI را در برمی‌گیرد.
آیا فلوشیپ همان تخصص است؟
خیر فلوشیپ همان تخصص نیست. اخذ تخصص در کشور ما با امتحان ورودی بوده و حداقل در تمام رشته‌های دندانپزشکی سه سال زمان می‌برد (در برخی رشته‌ها مانند جراحی فک و صورت این دوره بیشتر است)؛ اما فلوشیپ یک دوره آموزش محدود در یک زمینه تخصصی خاص است و در بسیاری از کشور‌ها به صورت آزاد توسط دانشگاه‌ها ارائه می‌شود. در ایران فلوشیپ‌های دندانپزشکی مصوب وزارت بهداشت وجود دارند و از طریق آزمون و با طی مراحلی پذیرش می‌گیرند.
سایر دوره‌های تکمیلی دندانپزشکی:
دوره‌های تکمیلی بعد از اتمام دوره دانشگاهی دندانپزشکی فراوان هستند ولی تخصص محسوب نمی‌شوند. دندانپزشکان با شرکت در این دوره‌ها می‌توانند دانش و مهارت خود را ارتقا دهند. دوره‌هایی مانند دوره‌های آموزش ایمپلنت و زیبایی و … همه ساله توسط مراکز مخلف که بیشتر خصوصی هستند برگزار می‌شود. بسیاری از شرکت‌های تجاری هم برای تبلیغ و فروش محصولات خود آموزش‌های مربوط درمان‌هایی مربوط به ابزار‌ها و تولیدات خود را برای دندانپزشکان ارائه می‌کنند. مسئله مهم این است که هیچ کدام از این دوره‌ها از نظر عنوان رسمی «تخصص» محسوب نمی‌شود.
به‌علاوه شاخه‌های آکادمیک که بیشتر مبتنی بر پژوهش هستند هم در ادامه اخذ مدرک دندانپزشکی عمومی وجود دارد و علاقه‌مندان فارغ‌التحصیل دندانپزشکی می‌توانند در این شاخه‌ها به تحصیل ادامه دهند. دکترای دندانپزشکی جامعه نگر و دکترای مواد دندانی ازجمله این موارد هستند که بیشتر حیطه مربوط به آنها را پژوهش در برمی‌گیرد. دانش‌آموختگان این رشته‌ها کمتر با بیماران سروکار داشته و بیشتر در حیطه دانشگاهی و صنعتی فعال هستند.
همچنین بخوانید: قیمت ریتینر ارتودنسی ۱۴۰٢
بورد (برد) تخصصی چیست؟
متخصص‌های رشته‌های دندانپزشکی بعد از فارغ التحصیلی و اخذ تخصص در یک امتحان جامع شرکت می‌کنند و با قبولی در امتحان حائظ دانشنامه یا گواهی بورد تخصصی می‌شوند. طبق قوانین فعلی در ایران کسانی که بورد دارند می‌توانند در دانشگاه در کلاس‌های نظری به آموزش رشته خود به دانشجویان بپردازند.
