پروتز دندان به دندانهای مصنوعی گفته میشود که برای جایگزینی دندانهای اصلی از بین رفته به وجود آمده‌اند و در انواع مختلفی برای بیماران با شرایط مختلف وجود دارد. پروتزهای دندانی میتوانند شامل همه دندانهای موجود در یک فک باشد که معمولا ما آنها را با نام دندان مصنوعی میشناسیم و حتی این پروتزهای دندان میتواند مختص به یک دندان باشد.
پروتزها به طور کلی زیر مجموعه دو نوع اصلی قرار میگیرند و استفاده‌ی آنها در حوزه درمانی هم به زیبایی و هم به پزشکی بر میگردد یعنی بسیاری از افرادی که بیشتر یا همه دندانهای خود را از دست میدهند در روابط اجتماعی خود از اوضاع نا‌به‌سامان دندانهای خود دچار خجالت زدگی میشوند و همچنین برای آنکه بتوانند غذاهای مختلف را بجوند و یا یک سری از غذاهای خاص را میل کنند دچار مشکل میشوند و اغلب به دلیل آنکه نمیتوانند غذای خود را به درستی بجوند به مشکلات گوارشی نیز دچار میشوند که پزشک با استفاده از پروتزهای دندان مشکل این گونه بیماران را برطرف میکند.
فهرست مطالب
- دندانسازی چیست؟
- دندان ساز کیست؟
- دندانپزشک کیست؟
- تفاوت دندان ساز تجربی و دندانساز آکادمیک چیست؟
- معرفی انواع پروتز ثابت و متحرک دندان
- بررسی چگونگی انجام پروتز ثابت
- مزایای استفاده از سرامیک زیرکونیوم نسبت به فلز و سرامیکی چیست؟
- مراقبتهای لازم از پروتز دندان چیست؟
- مراقبتهای لازم از پروتزهای متحرک چیست؟
- هزینه پروتز دندان چگونه است؟
- سخن پایانی و سوالات متداول
دندانسازی چیست؟
دندانسازی ازمشاغل زیر شاخه گروه علوم پزشکی بوده و در واقع حرفه ای است که دوشادوش و در کنار حرفه دندانپزشکی، وظیفه ارائه خدمات بهداشتی و درمانی را به دسته ای از بیماران دندانپزشکی(بیماران پروتزهای دندانی) برعهده دارد.طبق آمار ارائه شده در سایت www.nadl.org میزان درآمد ماهیانه دندانسازان بطور متوسط بین ۳۵۰۰$(حدود ماهیانه ۱۰ میلیون تومان) تا ۶۰۰۰$( حدود ماهیانه ۱۸ میلیون تومان) می باشد. علت چنین سطح درآمدی از یک سو تعرفه و بهای خدمات دندانسازی و از سوی دیگر حجم بالای بیماران دندانپزشکی است که تقاضا برای درمانهای مرتبط با دندانسازی را افزایش داده است. از دیگر مزایای شغل دندانسازی می توان به سطح اجتماعی بسیار مناسب شغل دندانسازی در اجتماع و همچنین شرایط محیط کاری و شغلی بسیار ایده ال آن اشاره نمود.
دندان ساز کیست؟
دندانسازی از مشاغل زیر‌شاخه گروه علوم پزشکی است و در‌واقع حرفه‌ای است که در کنار حرفه دندانپزشکی وظیفه ارائه خدمات بهداشتی و درمانی را به دسته‌ای از بیماران دندانپزشکی بر عهده دارد. وظیفه و شغل یک دندانساز بدین‌ترتیب است که پس‌از‌اینکه دندانپزشک از بیمار قالبگیری کرد و این قالب را برای لابراتوار ارسال نمود دندانساز بایستی براساس طرح درمان و نظر دندانپزشک، پروتز دندانی مناسب برای بیمار را تهیه نماید. با توجه به این توضیحات یک دندانساز و یا لابراتوار دندانسازی بـه‌هیچ وجه حق پذیرش مستقیم بیمار (از قبیل پذیرش بیمار، معاینه، امتحان پروتز، تطبیق رنگ دندانها، قالبگیری و… ) را ندارد.
جهت یادگیری رشته دندانسازی، هم میتوان رشته تکنسین پروتزهای دندانی را در دانشگاه دنبال کرد و هم اینکه میتوان به‌صورت تجربی اقدام به یادگیری این حرفه کرد. باید توجه داشت که از لحاظ قانونی مجوز تاسیس “لابراتوار دندانسازی” فقط به دارندگان مدرک دانشگاهی پروتزهای دندانی داده میشود. تمامی کلینیک‌ها برای ساخت پروتزهای دندانی نیاز به همکاری به دندانساز یا لابراتوارهای دندانسازی دارند.
دندانپزشک کیست؟
دندانپزشکی شاخه ای از علم پزشکی است که به سلامت دهان و دندان می پردازد. دندانپزشک، کسی است که در زمینه پیشگیری، بررسی علائم و درمان بیماری های دهان و دندان تخصص دارد. دندانپزشک به درمان بیماری‌های دهان و دندان ، جلوگیری از پیشرفت این نوع بیماری‌ها و بالابردن میزان بهداشت دهان و دندان می‌پردازد. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله تخصص های دندانپزشکی را بخوانید.
دندانپزشکی دانشی است که فرد علاوه بر داشتن دانش، علم و مهارت کافی، باید هنر و مهارت دستی لازم جهت خلق دوباره اثر هنری مانند دندان را داشته باشد.
دندانپزشکی ۱۰ رشته تخصصی دارد:
- متخصص روت کانال
- متخصص ترمیمی
- متخصص پروتز
- متخصص پریو ( لثه )
- متخصص جراحی فک و صورت
- متخصص تشخیص
- متخصص پاتولوژی
- متخصص ارتودنسی
- متخصص اطفال
- متخصص رادیولوژی
دندانپزشک عمومی یا جراح دندانپزشک بعد از گذراندن دوران عمومی میتواند در یکی از رشته‌های فوق به تحصیل تخصصی بپردازد که این مستلزم قبولی در امتحان جامع تخصصی می‌باشد. طول مدت تحصیل در رشته‌های تخصصی، بین ۳ تا ۵ سال بسته به رشته تخصصی متغیر است.عده‌ای دندانپزشکی را با کار عملی و تکنیکی صرف، یکی می‌دانند در حالی که اگر دانشجوی دندانپزشکی تنها فن و تکنیک این رشته را فراگرفته اما در علوم پایه ضعیف باشد، در نهایت یک دندانساز خواهد شد یعنی چنین فردی کار روی دندان را فراگرفته است اما از علم پزشکی بی نصیب می باشد.
تفاوت دندان ساز تجربی و دندانساز آکادمیک چیست؟
اول از هر چیز، جهت کار و فعالیت در حرفه دندانسازی، شما بایستی امور لابراتواری دندانسازی را بلد باشید که جهت یادگیری این امور، هم می توانید رشته تکنیسین پروتزهای دندانی را در دانشگاه دنبال کنید و هم اینکه می توانید بصورت تجربی اقدام به یادگیری این حرفه نمایید. در واقع در سراسر دنیا در زمینه داشتن مدرک تحصیلی برای تکنیسین های لابراتواری چندان سخت گیری نمی شود و علت آنهم این است که این گروه شغلی در هیچ حالتی اجازه کار برروی بیمار را ندارند و وظیفه ارتباط با بیمار و تمام مسئولیت درمان برعهده خود دندانپزشک خواهد بود.
معرفی انواع پروتز ثابت و متحرک دندان
- پروتز ثابت
پروتز‌هایی که با استفاده از چسبهای مخصوص به دندان و یا به ایمپلنت متصل میشوند را پروتز ثابت میگویند و به همین دلیل چسبیدن و ثابت بودن این پروتز به آنها ثابت گفته میشود و اگر به هر دلیلی قصد جداسازی این پروتزها را داشتید باید به دندانپزشک مراجعه کنید. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله ایمپلنت بعد از کشیدن دندان را بخوانید.
در ساختار پروتزهای ثابت از یک لایه سرامیکی برای ساختن سطح جونده دندان استفاده میشود که این سطح سرامیکی حفظ ظاهر و زیبایی دندان را نیز بر عهده دارد. برای اینکه این روکشها ثبات داشته باشند باید به یک فریم متصل شوند که معمولا این فریمها را از فلزات و یا آلیاژهایی طلا، پالادیوم و تیتانیوم میسازند که البته امروزه به دلیل گران قیمت بودن طلا بیشتر از فلز تیتانیوم خالص استفاده میشود.
- پروتز متحرک
پروتز متحرک در واقع همان دندانهای مصنوعی یا دست دندانهای سنتی هستند که به راحتی از دهان خارج میشوند و یا آنها را درون دهان قرار میدهند و معمولا بیمارانی که تمامی دندانهای خود را از دست میدهند از این پروتزهای دندانی متحرک استفاده میکنند.
بیمارانی که از این نوع پروتزهای دندانی متحرک استفاده میکنند ممکن است دچار تحلیل استخوان فک شوند و به همین دلیل هر چند مدت یکبار نیاز به بررسی وضعیت لثه بیمار و این پروتز دندان است.
پروتز دندان – روکش دندان:
ممکن است دندانها دچار شکستگی و یا پوسیگی شوند اما به ریشه دندان آسیبی نرسد و درون استخوان فک سالم باقی بمانند در این زمان است که از انواع روکش دندان برای بازسازی و ترمیم دندان آسیب دیده استفاده میکنند و این روکشها توسط پزشک به صورت ثابت سر جای خود قرار میگیرند و جویدن غذا به توسط آنها برای بیماران و پروتز دندانی استفاده شده مشکل وجود ندارد.
همچنین بیماران با رعایت یک سری از نکات در نگهداری از این روکشها میتوانند مدت زمان بیشتری از آنها بهره ببرند البته یک بخش از موضوع نگهداری توسط بیمار است و طرف دیگر نحوه کار شدن توسط پزشک بسیار تاثیر گذار است.
پروتز دندان – صفحه‌های دندانی:
دندان پزشک بیمارانی که تعدادی از دندانهای خود را در یک طرف فک از دست میدهند را عموما به استفاده از صفحه‌های دندانی یا دندانهای مصنوعی جزئی توصیه میکند که این صفحه‌ها برای قرار گرفتن درون مشکلات تراز کردن بایت دندان را بسیار کاهش میدهند و برای آنکه پزشک بتواند این پروتز دندان را درون دهان قرار بدهد معمولا چند جلسه برای درمان نیاز دارد.
برای قرار دادن این پروتز درون دهان روش کار به این گونه است که ضمن ارزیابی بایت کنونی یک قالب برای ساختن و اندازه گیری صفحه دندانی تهیه میشود و پس از آماده شدن صفحه دندانی دندانپزشک آن را در جای مورد نظر قرار میدهد و پروتز دندان را به آن میچسباند. این صفحات تقریبا مانند دندانهای اصلی کار میکنند.
پروتز دندان – دندان مصنوعی:
دندان مصنوعی همان پروتز دندان است که به صورت قالب درون دهان قرار میگیرد معمولا این دندانهای مصنوعی شامل دندانهای فک بالا و یا شامل دندانهای فک پایینی و در بسیاری از بیماران هم برای فک بالا و هم برای فک پایین ساخته میشوند که این دندانهای مصنوعی برای ساخته شدن نیاز است که از بایت بیمار یک قالب تهیه شود که از طریق استفاده از این قالب دندان مصنوعی ساخته میشود.
این قالب ها پس از ساخته شدن درون دهان بیمار قرار میگیرد. بیمارانی که از دندان مصنوعی استفاده میکنند باید روزانه آن را از دهان خود خارج کنند و آن را شست و شو دهند که اگر اولین باری است که از این پروتزهای دندانی استفاده میکنید دندان پزشک روش نگهداری و نظافت آن را قطعا به شما آموزش میدهد.
پروتز دندان – پروتز متکی بر ایمپلنت:
پروتز متکی بر ایمپلنت میتواند شامل تمامی دندانها در فک بالا، تمامی دندانها در فک پایین و یا تمامی دندانها در فک بالا و پایین باشند به این صورت که دندان پزشک برای هر دندان از یک ایمپلنت استفاده نمیکند و این که تعداد کمتری از ایمپلنت استفاده میشود میتواند به دلایل مختلف مانند ارزان قیمت‌تر تمام شدن، گنجایش کم استخوان فک برای قرار گرفتن ایمپلنت به تعداد دندانها و… باشد.
معمولا در هر فک ۴ تا ۶ پایه ایمپلنت قرار میگیرید و پس از مشخص کردن جای دقیق ایمپلنتها پروتزهای دندانی بر آن اساس ساخته میشود و پس از ساخته شدن به ایمپلنت متصل میشوند.البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله فرق لمینت و کامپوزیت را بخوانید.
بررسی چگونگی انجام پروتز ثابت
دندان پزشک برای ساخت پروتز دندان باید یک قالبگیری دندانی انجام دهد و آن را به لابراتوارهای تخصصی ساخت پروتزهای دندانی ارسال کند اما قبل از قالب گیری، فرد بیمار را برای قالب گیری آماده میکند و زمانی که قالب‌ها به دست لابراتوار میرسد متخصصین دندان ساز ماکت دندان را با استفاده از گچ‌های دندانپزشکی و قالبی که دریافت کردند میریزند و پس از آنکه ماکت دندان آماده شد فریم فلزی را با بهره گیری از این ماکت‌ها میسازند و برای اتصال لایه‌های سرامیکی به این فریم‌های فلزی از حرارت بالا استفاده میکنند.
برای آنکه این پروتزهای دندانی بعد از قرار گرفتن درون دهان بیمار طبیعی تر و زیباتر قرار بگیرند در ساخت این پروتزهای دندانی باید توجه ویژه‌ای به سایز سایر دندانها و رنگ آنها شود. بعد از آماده شدن این دندانهای مصنوعی به مطب دندانپزشک ارسال میشوند و دندانپزشک آن را درون دهان بیمار قرار میدهد.
اما روش آماده سازی و قالبگیری روکش یا بریج دندان هم درست مشابه روکش‌های فلزی و سرامیک است اما مراحلی که برای ساخت در لابراتوار بر روی قالب ارسال شده صورت میگیرد با روکش‌های فلزی و سرامیک متفاوت است زیرا برای انجام کار با استفاده از اسکن‌های ۳ بعدی ماکتی که تهیه شده است را اسکن میکنند و به طراحی روکش دندان مشخص شده با استفاده از کامپیوترها میکنند.
برای مرحله بعد با استفاده از دستگاههای CAD CAM( کدکم) که مانند دستگاههای تراشکاری هستند بلوک‌های زیر کونیوم را تبدیل به روکش دندان میکنند و پس از ساخته شدن روکش به مطب دندانپزشک فرستاده میشود و توسط دندان پزشک در قسمت مورد نظر قرار میگیرد.
مزایای استفاده از سرامیک زیرکونیوم نسبت به فلز و سرامیکی چیست؟
با پیشرفت در حوضه ساخت بریج‌ها و روکشها از سرامیک زیرکونیوم بیشتر از پروتز فلز و سرامیکی استفاده میشود زیرا سرامیک زیرکونیوم برای بافت‌های دندانی حساسیتی ایجاد نمیکند چون مواد فلزی در ساخت آن وجود ندارد و همچنین پروتز‌هایی که با استفاده از این مواد ساخته میشوند میتوانند هماهنگی بسیار بالایی با رنگ دندانهای دیگر داشته باشد.
دیگر خصوصیت این مواد آن است که به دلیل خنثی بودن سرامیک زیرکونیوم حرارت و برق به سختی از آنها عبور میکند و به طبیعی‌تر نشان داده شدن دندانها بسیار کمک میکند و همچنین با استفاده از این مواد امکان ملتهب شدن، آلرژی و امکان تغییر رنگ در لثه را بسیار کاهش میدهد.
مراقبتهای لازم از پروتز دندان چیست؟
تفاوتی نمیکند کدام‌یک از انواع پروتز ثابت و متحرک را جهت درمان دندانپزشکی به‌کار گرفته‌اید. مراقبت از این پروتزها پس از اتمام پروسه، بسیار پراهمیت است. نگهداری و حفظ بهداشت دهان و دندان موجب افزایش طول عمر پروتزهای مورد نظر شده و کیفیت استفاده و کارکرد آنها را بالا می‌برد.
در این بخش قصد داریم تعدادی از این مراقبتهای ضروری را برشمرده و به یادآوری آنها بپردازیم.
- لازم است تا چندین روز پس از ترمیم انجام شده، از مصرف غذاهای خشک و سفت پرهیز کنید. پروتزها غالباً شکننده هستند و حفظ استحکام آنها نیازمند مراقبت است.
- حفظ بهداشت با استفاده از مسواک و نخ دندان ضروری است. پس از هر وعده، پروتزها را تمیز کرده و کاملاً بشورید. ماندگاری غذا بر روی پروتز، از کیفیت این مواد می‌کاهد. علاوه بر این نیازی به استفاده از خمیردندان در هربار شستشو نبوده و باید از برسی بسیار نرم، مخصوص دندانهای مصنوعی استفاده کرد. لای دندانها را با کمک نخ دندان پاک کرده و از به‌جا ماندن مواد غذایی جلوگیری کنید.
- پروتزها برای سالم ماندن نیاز به رطوبت داشته و لازم است داخل لیوانی آب با دمای محیط قرار بگیرند. در صورت عدم رسیدگی و رطوبت کافی، پروتز خشک شده و میزان شکنندگی آن بالا می‌رود.
مراقبتهای لازم از پروتزهای متحرک چیست؟
پروتزهای متحرک نیاز به مراقبتهای ویزه دارد که هر چه از آنها به صورت کامل مراقبت کنیم طول عمر بیشتری برای آنها تامین کرده‌ایم. در ادامه مراقبتهای لازم از پروتز متحرک را نام میبریم:
- پروتزهای متحرک را باید به صورت روزانه دو مرتبه مسواک زد.
- خارج کردن دندان مصنوعی از درون دهان هنگام خواب مختص روزهای اول استفاده از آن است.
- برای مسواک زدن از مسواک‌های مخصوص دندان مصنوعی استفاده کنید.
- علاوه بر تمیز کردن و مسواک زدن دندان مصنوعی رعایت بهداشت دهان و لثه نیز واجب است و باید با استفاده از مسواک نرم لثه‌ها هم مسواک زده شوند.
- برای زمان‌هایی که دندان مصنوعی را از دهان بیرون میآورید و استفاده نمیکنید باید آن را تمام مدت درون آب نمک بگذارید.
- از محلول ضد عفونی کننده مخصوص برای تمیز کردن دندان مصنوعی استفاده کنید و سعی داشته باشید در هر هفته ۱ نوبت آن را ضدعفونی کنید.
هزینه پروتز دندان چگونه است؟
اگر هزینه پروتز دندان و دیگر خدماتی که در حوزه درمانی دندان در مطب‌های دندانپزشکی از بیماران دریافت میشود را بررسی کنیم متوجه میشوید که دو شاخصه اصلی دریافت این هزینه‌ها به اولین چیزی که رابطه مستقیم دارد ابتدا به جنس موادی است که برای شما استفاده میشود و دومین شاخصه تعیین هزینه، دستمزد دندان پزشک است و اما عامل دیگری که شاید به این موضوع کمتر پرداخته شود هزینه ساخت پروتز دندان در لابراتوارهای مختلف است که زمانی که پزشک برای شما توضیح میدهد احتمالا این هزینه ساخت را در کنار ساخت پروتز دندان به شما بیان میکنند.
آنچه باید در مورد این که انواع پروتز دندانی ثابت و متحرک چیست بدانید این است که پروتزهای دندانی ثابت همانگونه که میتوان از نام آن متوجه شد دندانهای مصنوعی هستند که درون دهان به صورت ثابت قرار میگیرند و از سر جای خود جدا نمیشوند مگر توسط دندانپزشک که این پروتز ثابت به دو دسته تک واحدی و بریج دندان ختم میشود و اما یک نوع دیگر از پروتز دندان به نام ایمپلنت وجود دارد که بسیار هزینه بالایی را باید متحمل شوید اما به صورت ثابت درون دهان قرار میگیرد و درست مانند دندانهای طبیعی عمل میکنند.
ایمپلنتها خود به چند دسته تقسیم میشوند که شامل: ایمپلنت معمولی یا سنتی، ایمپلنت دیجیتال، ایمپلنت فوری و اوردنچر میشود که تفاوت انها در تکی بودن و یا چند پروتز درکنار هم بودن است یا در مدت زمان کاشت ایمپلنت است.
اما نوع دیگر پروتز دندان پروتز دندان متحرک است که در این نوع پروتز دندانی ثابت درون دهان قرار نمیگیرد و میتوان آن را از دهان خارج کرد و سپس سر جای خود قرار داد که روزانه باید برای حفظ نظافت این پروتزهای دندانی خارج شوند و اعمال نظافت بر روی آنها صورت بگیرد و باید بدانید که این پروتزهای متحرک به ۳ دسته تقسیم بندی میشوند: اول پروتزهای دندان پارسیل که با عنوان دندان مصنوعی تکه‌ای شناخته میشود و دومین مدلی که برای پروتز متحرک نام برده میشود دندان پارسیل پروتز کروم کبالت اسن و سومین پروتز متحرکی که میتوان نام برد پروتز کامل دندان یا همان دست دندانهای معروف است که به صورت کامل برای هر فک ساخته میشود است.
سخن پایانی
شما در مقاله با دندانساز و دندانپزشک آشنا شدید. همچنین از انواع پروتزهای دندان آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
پروتز ثابت نسبت به پروتز متحرک از مزایای بیشتری برخوردار است. پروتزهای ثابت استحکام و دوام بالاتری داشته و در حدود ۲۰ سال عمر میکنند. این نوع پروتزها به لثه مالیده نمیشوند، بنابراین به راحتی و مانند دندانهای اصلی میتوان آن را تمیز کرده و بهداشت را رعایت نمود.
از انواع پروتز دندان برای رفع مشکلات دندانی، افتادگی‌ها، تغییر رنگ‌ها و ترک‌خوردگی‌های بدنه دندان استفاده میشود.
