بوی بد دهان یا هالیتوزیس در اثر علت های مختلفی اتفاق می افتد و معمولا” قابل درمان می باشد. کسانی هستند که با اطلاع از این بیماری و پیدا نکردن روش درمان دچار ناراحتی های فکری و کناره گیری از دوستان و آشنایان خود شوند. گاهی اوقات هم افراد بدلیل عدم شناخت علت اصلی بوی بد دهان دچار سردرگمی میشود. لذا فرد مجبور به استفاده دائم از آدامس قرص یا اسپری های خوشبو کننده دهان می باشد که ممکن است عوارضی را در پیش داشته باشد.
تنفس نامطبوع علاوه بر ابعاد ارتباطی و اجتماعی می تواند ابعاد پزشکی نیز داشته باشد. چون می تواند علامتی از یک وضعیت غیر طبیعی یا حتی بیماری های خطرناکی مانند سرطان ریه یا نارسایی کلیه باشد. رفع نفس بد بو نه تنها حضور در اجتماع را برای فرد خوشایندتر می کند، بلکه در بعضی شرایط می تواند زندگی او را نیز نجات دهد. اگر شما هم دچار بوی بد دهان هستید، در ادامه با ما همراه باشید تا شایع ترین دلایل بوی بد دهان و روشهای تشخیص و درمان را بررسی کنیم.
فهرست مطالب
- بوی بد دهان(هالیتوزیس) چیست؟
- هالیتوزیس کاذب چیست؟
- علائم بوی بد دهان چیست؟
- چه عواملی باعث ایجاد بوی بد دهان میشوند؟ بوی بد دهان از چیست؟
- انواع بوی بد دهان نشانه چه بیماری است؟
- چگونه می توان از بوی بد دهان جلوگیری کرد؟
- سخن پایانی و سوالات متداول
بوی بد دهان(هالیتوزیس) چیست؟
هالیتوزیس اصطلاح پزشکی برای بوی بد دهان است. در بعضی افراد این بو آنقدر شدید است که از آن بعنوان سرطان بوی بد دهان نام میبرد. در واقع چنین سرطانی وجود ندارد اما هالیتوزیس ممکن است نشانه ای از سرطان باشد که در قسمت علل بوی بد دهان ذکر خواهیم کرد. اگر شما هم دچار نفس بدبو شده اید، نباید حس بدی داشته باشید. تقریباً از هر ۵ نفر ۱ نفر در جمعیت عمومی از آن رنج می برند و بسیاری از افرادی که فکر می کنند به این بیماری مبتلا هستند، در واقع مبتلا نیستند.
در برخی موارد، دلایل ایجاد بوی بد دهان ساده و قابل پیشگیری است ، بنابراین دیگران سریع قضاوت می کنند، اما موارد استثنایی و نادر وجود دارد که در آن شخص مبتلا به هالیتوزیس نیاز به مراقبت پزشکی داشته باشد. دانستن اینکه چه عواملی باعث بوی بد دهان می شود می تواند به شما در تشخیص مشکل کمک کند. در بیشتر موارد، بوی بد دهان جدی نیست، اما اگر بیش از چند هفته طول بکشد، ممکن است علامتی بر وجود یک مشکل اساسی باشد.
هالیتوزیس کاذب چیست؟
اگر کسی تصور کند که بوی دهان او نامطبوع است، ولی نفس او به صورت عینی مشکلی ندارد، دچار “هالیتوزیس کاذب” است. هالیتوفوبیا (Halitophobia) یا ترس از بوی بد دهان، علی رغم اطمینان پزشک، ممکن است همچنان ادامه یابد. در این صورت صحبت با یک درمانگر یا روانپزشک متخصص در این زمینه می تواند موثر باشد. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله استفاده از دهانشویه بعد از ایمپلنت را بخوانید.
تشخیص بوی بد دهان توسط دستگاه و خود فرد
دندانپزشک غالبا به راحتی نفس فرد مشکوک به هالیتوزیس را بوییده و با استفاده از مقیاس شدت شش نقطه ای موجود، وضعیت را ارزیابی می کند. به علاوه می تواند قسمت پشت زبان را خراشیده و بوی آن را استشمام کند، زیرا این ناحیه اغلب می تواند منبع بوی بد دهان باشد.
برای تشخیص دقیق تر بد بویی دهان روش ها و ابزارهای آزمایشگاهی نیز موجود است که رایج ترین آنها عبارتند از:
- هالیمتر (Halimeter)
این وسیله برای اندازه گیری ترکیبات گوگردی موجود در دهان به کار می رود و قادر است سطح پایین گوگرد را تشخیص دهد.
- کروماتوگرافی گازی
توسط این روش سه ترکیب گوگرد فرار اندازه گیری می شود که عبارتند از: سولفید هیدروژن، متیل مرکاپتان و دی متیل سولفید
- آزمایش بانا (BANA test)
بوسیله این آزمایش میزان آنزیم خاص تولید شده توسط باکتری های ایجاد کننده بوی بد دهان اندازه گیری می شود.
- آزمایش بتا-گالاکتوزیداز
سطح آنزیم بتا-گالاکتوزیداز با بوی نامطبوع دهان ارتباط دارد و میتواند یکی از علل بوی بد دهان باشد.
علائم بوی بد دهان چیست؟
بطور کلی فهمیدن نفس بد بو کار سختی نیست. دیگران هم ممکن است متوجه این مشکل شوند و به شما اطلاع دهند یا از شما فاصله بگیرند. بارزترین نشانه بوی بد دهان توجه به بوی ناخوشایند دهان است.
علائم و نشانه های دیگر بوی بد دهان عبارتند از:
- طعم ناخوشایند، ترش یا تغییر در طعم دهان
- خشکی دهان
- بروز یک پوشش بر روی زبان
- گلودرد
- سوزش زبان
چه عواملی باعث ایجاد بوی بد دهان میشوند؟ بوی بد دهان از چیست؟
از مهمترین دلایل و علت بوی بد دهان، مواردی است که در ادامه به شرح و توضیح ان پرداخته ایم:
۱- بهداشت ضعیف دهان و دندان
به طور معمول باکتری‌ها ذرات مواد غذایی که در دندان یا دهان شما به دام افتاده است را تجزیه می‌کنند. ترکیبی از باکتری‌ها و ذرات ریز مواد غذایی در دهان شما، بوی نامطبوع و زننده‌ای ایجاد میکند. مسواک زدن و کشیدن نخ دندان به طور مرتب، غذای به دام افتاده در لابلای دندان ها را قبل از فعالیت باکتری ها و پوسیدگی دندان از بین میبرد.
مسواک زدن همچنین پلاک دندان که ماده چسبنده‌ای است که روی دندان های شما ایجاد میشود و باعث بد بو شدن دهان شما میشود را از بین میبرد. ایجاد پلاک می تواند باعث ایجاد حفره و بیماری پریودنتال و لثه شود. اگر به طور منظم و مرتب مسواک نزنید و یا به بهداشت دهان و دندان خود اهمیت ندهید، بارها و بارها هالیتوز را تجربه کرده اید و خواهید کرد.
نقش بهداشت ضعیف دهان و دندان در بد بو شدن دهان
بهداشت ضعیف دهان و دندان مخصوصا در کسانی که تحت درمان ارتودنسی قرار دارند میتواند به شدت بوی دهان را تحت تاثیر قرار دهد. زیرا با وجود دستگاه های ارتودنسی ثابت سخت میتواند دندان ها را تمیز کرد. در خصوص ایمپلنت دندان، بریج و سایر دستگاه های دندانپزشکی نیز این امر صادق است. اگر تحت ارتودنسی هستید و یا ایمپلنت و بریج و خلاصه هر روش جایگزین دندانی دارید حتما بیشتر از پیش به بهداشت دهان و دندان خود رسیدگی کنید.
۲- یک علت بوی بد دهان مصرف غذاها و نوشیدنی های قوی است
مصرف برخی غذاها میتواند باعث بد بو شدن دهان انسان شود. برخی از این خوراکی ها که می توانند بوی بدی در دهان و نفس ایجاد کنند سیر، پیاز و یا قهوه هستند. برای مثال اگر شما سیر یا پیاز بخورید، معده شما هنگام هضم این غذاها روغن های موجود در ساختار آن ها را جذب میکند و روانه جریان خون میکند.
این روغنها وارد جریان خون شما شده و به ریه های شما می روند. درنهایت این مواد باعث آزاد شدن بوهای نامطبوعی از نفس شما خواهند شد که میتواند از ۲۴ ساعت تا ۷۲ ساعت در نفس شما وجود داشته باشند. و باعث بوی بد دهان شود.
۳- سیگار کشیدن
سیگار کشیدن علاوه بر اینکه بوی لباس شما را بد میکند بلکه در بد بو شدن دهان شما تاثیر به سزای خواهد گذاشت. دود سیگار باعث خشک شدن فضای داخلی دهان و راه های هوایی شما میشود. خشکی نیز مستقیما باعث بروز بوی نامطبوع خواهد شد.
۴- خشکی دهان
اگر غدد بزاقی شما مقادیر کافی بزاق تولید و ترشح نکنند، دهان شما خشک میشود و از رطوبتش کاسته میشود. بزاق معمولا به تمیز نگه داشتن دهان کمک می کند و شدت بو را کاهش میدهد. در شرایط زیر دهان خشک میشود و دچار هالیتوز خواهید شد:
- بروز مشکل اساسی برای غدد بزاقی
- خوابیدن با دهان باز
- مصرف برخی دارو ها
- مصرف برخی میوه ها و مواد غذایی
۵- بیماری پریودنتال
بیماری پریودنتال هنگامی اتفاق می‌افتد که برای از بین بردن پلاک ها پس از تشکیل شدن اقدام درمانی انجام نداده باشید. با گذشت زمان، پلاک سفت و سخت میشود و به تارتار تبدیل میشود. شما نمی توانید با مسواک زدن تارتار را از بین ببرید. این ساختار باعث تحریک لثه های شما می شود. تارتار ممکن است باعث ایجاد فضاها و فاصله های کوچکی بین دندان ها و لثه شوند. مواد غذایی، باکتری‌ها و پلاک های دندان میتوانند در این فضاها جمع شوند و باعث ایجاد بوی فوق العاده زننده و بدی در دهان شوند.
۶- مشکلات مربوط به سینوس ها، گلو یا دهان میتواند دلیل بوی بد دهان باشد
اگر هر یک از مشکلات زیر را داشته باشید، بوی بد دهان شما بیشتر از پیش خواهد شد:
- وجود عفونت در سینوس ها
- ترشحات بخش خلف بینی
- برونشیت مزمن
- بروز عفونت در دستگاه تنفسی فوقانی یا تحتانی
علاوه بر این موارد سنگ های لوزه نیز میتوانند منبع بوی بد دهان باشند. زیرا باکتری ها میتوانند به راحتی روی سنگ ها تجمع پیدا کنند و با فعالیت خود باعث بد بو شدن دهان شوند.
۷- برخی از بیماری‌ها
بوی غیر طبیعی نفس انسان میتواند نشانه و علائم بیماری هایی مانند بیماری کلیوی، دیابت و اختلال ریفلاکس معده (GERD) باشد. ریفلاکس یا GERD یکی از دلایل نسبتاً شایع ایجاد هالیتوز است. اگر شما نارسایی کلیه یا کبد و یا بیماری دیابت دارید، ممکن است نفس شما بوی ماهی بدهد. هنگامی که بیماری دیابت کنترل نشده باشد، نفس شما بوی غیر عادی خواهد داد.
انواع بوی بد دهان نشانه چه بیماری است؟
بوی بد‌دهان انواع مختلفی دارد. با توجه به اینکه نفس نامطبوع دهان شما چه بویی میدهد میتوان تشخیص دهید دچار چه مشکل و بیماری هستید.
نفس میوه ای
نفس افراد مبتلا به دیابت میتواند بوی آستون دهد. قند خون در افراد مبتلا به دیابت بالا رفته (هایپرگلیسمی) و دلیل آن یا این است که پانکراس نمی تواند هورمون انسولین ایجاد کند و یا اینکه بدن نمی تواند به درستی از انسولین استفاده کند. و زمانی که بدن نتواند از گلوکوز برای دریافت انرژی بهره ببرد، از چربی ها استفاده میکند. یکی از تولیدات این متابولیسم کتون ها هستند که باعث میشوند تا بوی‌دهان به شیرینی بزند.
نفس متعفن
سیفلیس یک عفونت که از راه رابطه ی جنسی منتقل میشود و ناشی از باکتری Treponema pallidum است- می تواند بوی نفس بیمار را بسیار بدبو کند. این بیماری به صورت یک زخم بدون درد در دستگاه تناسلی، روده یا در دهان شروع می شود. در صورت عدم درمان می تواند بر قلب، مغز و سایر اعضای بدن تاثیر بگذارد و حتی منجر به مرگ شود.
بوی دهان جسد
نارسایی کبد و یا از کار افتادن کبد مشکلی است که میتواند منجر به مرگ شود، در این بیماری کبد قادر به دفع بیلی روبین (مواد زائد کبد) یا فیلتر خون یا انجام هر یک از وظایف دیگر خود نیست. به همین دلیل بوی‌دهان شخصی که به نارسایی کبد مبتلا است، “fetor hepaticus” و یا بوی‌دهان جسد نامیده شده است. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله تاثیر نمک بر دندان را بخوانید.
بوی دهان ترش و یا اسیدی
بعد از دهان، مشکلات مرتبط با شکم و اعضای داخلی آن رایج ترین علل بوی بد دهان هستند. ریفلاکس معده یا مری، وضعیتی است که در آن عضله اسفنکتر در انتهای لوله ی غذایی (مری) بسته نمیشود. نتیجه ی آن: اسید معده به اسفنکتر باز میگردد. این مشکل بیمار را بسیار آزار داده و باعث بوی بد دهان میشود.
بوی ماهی
تری متیل آمینوریا که با نام های سندرم بوی ماهی یا سندرم ماهی بدبو نیز شناخته می شود، یک بیماری متابولیک نادر است. بیماران مبتلا به این اختلال نمی توانند آنزیمی به نام مونوکسیژناز ۳ حاوی فلاوین (FMO3) تولید کنند؛ این آنزیم باعث تجزیه ی ترکیبات حاوی نیتروژن موجود در رژیم غذایی، از جمله تری متیل آمین میشود. نتیجه این است که تنفس ایشان بوی ماهی می دهد.
بوی آمونیاک و یا ادرار
نارسایی کلیه یک بیماری جدی است که ممکن است به مرگ منجر شود؛ کلیه های فرد مبتلا به این بیماری قادر به فیلتر کردن خون نیستند – کلیه های ما قبل از دفع مواد زائد، آب و گلوکز مواد مصرفی را جذب می کنند – افراد مبتلا به نارسایی کلیه ممکن است نفس بدبویی همانند بوی آمونیاک و یا ادرار داشته باشند.
بوی شکر سوخته
بیماری ادرار شربت افرا به طور عمده در نوزادان دیده می شود. در این بیماری، بدن بیمار قادر به پردازش برخی از بلوک های سازنده پروتئین (اسیدهای آمینه) نیست. این باعث می شود که ادرار ایشان بوی شیرین و نفس ایشان بوی شکر سوخته بدهد. اگر این بیماری درمان نشود ممکن است برای بیمار خطر مرگ داشته باشد.
بوی‌دهان شیرین و ترشیده
هموسیستینوریا، یک بیماری ژنتیکی است که در آن بدن نمی تواند اسید آمینه متیونین را پردازش کند، و باعث ایجاد بوی‌دهان شیرین و ترشیده میشود. هموسیستینوریا بیشتر در نوزادان رایج است و اگر درمان نشود می تواند کشنده باشد.
بوی عرق پا
ایزوالریک اسیدمی یک بیماری ژنتیکی است که در آن آنزیم مسئول تجزیه ی اسید آمینه لوسین تولید نمیشود و منجر به تجمع اسید ایزووالریک در خون می شود. این شرایط می تواند سبب تولید سم در بدن شده و منجر به آسیب به مغز و سیستم عصبی شود. و همچنین می تواند بوی نفس بیمار را چیزی شبیه به بوی عرق پا کند. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله علائم دیابت در دهان را بخوانید.
بوی گوشت فاسد
برونشکتازی وضعیتی است که در آن مجاری تنفسی ریه ها گشاد شده و منجر به تجمع مخاط اضافی می شود. عفونت حاصل از آن در ریه ها باقی مانده و می تواند به دهان بیمار‌بوی گوشت فاسد بدهد.
بوی پوسیدگی و گندیدگی
آبسه ی ریه – یک عفونت میکروبی که می تواند باعث مرگ (نکروز) بافت ریه و تجمع بقایای بافت مرده در حفره های عمیق (بیش از ۲ سانتی متر) شود – می تواند دلیل بوی بد‌دهان بیمار باشد.
بوی خون مانده
هر بیماری یا اختلال مرتبط با خون – به عنوان مثال، اختلالات خونریزی، اختلالات انعقادی و اختلال گلبول های قرمز – می تواند بوی‌دهان بیمار را چیزی شبیه به خون مانده یا زخم جراحی که تازه شروع به ترمیم کرده است، کند.
بوی زخم پوسیده
سیروز کبدی یک بیماری مزمن کبدی است که در آن یک بافت زخم روی کبد ایجاد می شود و ممکن است در نهایت منجر به نارسایی کبد شود. نفس افرادی که به این اختلال مبتلا هستند می تواند بوی زخم پوسیده داشته باشد.
بوی آمونیاک
آزوتمیا یک ناهنجاری بیوشیمیایی است که در آن مقدار زیادی مواد ازت دار، کراتینین خون و سایر مواد زائد در بدن وجود دارد. ازدیاد این مواد می تواند به کلیه ها آسیب برساند و باعث شود نفس بیمار بوی آمونیاک بدهد.
بوی جسد
گرانولوماتوز وگنر یک بیماری خود ایمنی است که باعث التهاب دستگاه تنفسی، کلیه ها و عروق کوچک بدن می شود. نفس افراد مبتلا به این اختلال می تواند بوی پوسیدگی بافت یا جسد پوسیده داشته باشد.
بوی مدفوع دهان
انسداد روده ممکن است باعث شود تا تنفس فرد بوی مدفوع بدهد.
بوی کلم آب پز
کمبود متیونین آدنوزیل ترانسفراز، یک اختلال ژنتیکی نادر است که در آن بدن قادر به پردازش صحیح متیونین نیست و می تواند در برخی بیماران منجر به ناتوانی ذهنی شود. اگرچه به طور معمول، بیماران علامتی به غیر از بوی دهان شبیه به بوی کلم آب پز نشان نمیدهند.
چگونه می توان از بوی بد دهان جلوگیری کرد؟
شما باید هر روز حداقل دو بار مسواک بزنید. علاوه بر مسواک زدن بهتر است روزی یک بار از نخ دندان استفاده کنید. باید مطمئن شوید که همه مواد غذایی و ذرات کوچک را از لابلای دندان های خارج خواهید کرد.
برای از بین بردن باکتری ها به صورت روزانه از دهانشویه های ضد میکروبی استفاده کنید. علاوه بر دندان ها شما باید زبان خود را نیز مسواک بزنید زیرا زبان شما حاوی تعداد زیادی باکتری است که میتوانند باعث بد و شدن دهان شما شوند.به طور معمول هیدراته ماندن و تامین آب مورد نیاز بدن به کاهش خشکی دهان و بد بو شدن آن کمک میکند. ترک سیگار نیز میتواند به حفظ سلامتی دندان های شما و از بین بردن بوی بد‌دهان کمک کند.
به شما توصیه می کنیم، برای شناسایی علت بوی بد‌دهان، مواردی که در این مقاله بیان شد را به ترتیب چک کنید و راه از بین بردن آن را با توصیه های قابل انجام در خانه یا با مراجعه به پزشک یا دندانپزشک، جلو ببرید.
نکاتی برای بهبود و از بین بردن بوی بد دهان آورده شده است:
مسواک بزنید
سعی کنید روزی دو بار و ترجیحاً بعد از وعده های غذایی مسواک بزنید. هر ۲ تا ۳ ماه مسواک خود را عوض کنید تا از انتقال آلودگی به داخل دهان جلوگیری شود. قبل از خواب مسواک بزنید و با دهانشویه بدون الکل یا با آب نمک شستشو و غرغره کنید.
زبان را مسواک بزنید
باکتری ها، مواد غذایی و سلول های مرده معمولاً بر روی زبان تجمع می کنند، به خصوص در افراد سیگاری یا افرادی که مبتلا به خشکی دهان هستند. یک اسکراپر زبان (tongue scraper) برای زدودن پلاک های میکروبی مفید است.
از نخ دندان استفاده کنید
مسواک زدن فقط حدود ۶۰ درصد از سطح دندان را تمیز می کند. نخ دندان باعث خروج ذرات مواد غذایی و پلاک از بین دندانها می شود.
تمیز نگه داشتن پروتزهای دهانی
هر چیزی را که وارد دهان شما می شود، از جمله دندان مصنوعی، ابزارهای ارتودنسی و بطور کلی هر وسیله دیگری، باید طبق دستورالعمل روزانه تمیز شود. تمیز کردن این وسیله ها از ایجاد باکتری ها و انتقال مجدد آن به دهان جلوگیری می کند.
از خشکی دهان پیشگیری کنید
اگر دهان خشک دارید، از مصرف دخانیات و نوشیدنی های الکلی خودداری کنید. آب زیادی بنوشید. جویدن آدامس یا مکیدن آب نبات، ترجیحا بدون قند، می تواند به تحریک تولید بزاق کمک کند. اگر دهان به صورت مزمن خشک باشد، پزشک ممکن است داروهایی تجویز کند که جریان بزاق را تحریک کند. از مواد مرطوب کننده بدون نسخه مانند اسپری مخصوص دهان، و شستشو یا ژل مرطوب کننده دهان استفاده کنید.
از یک رژیم غذایی مناسب پیروی کنید
سیر، پیاز، و غذاهای پر ادویه در ایجاد بوی نامطبوع موثرند. هنگام حضور در اجتماعات از خوردن این مواد غذایی خودداری کنید مصرف زیاد غذاهای قندی هم علاوه بر همه معایبی که دارد، با بوی دهان مرتبط است. خوردن صبحانه حاوی غذاهای جامد متشکل از نان، غلات و سبزیجات می تواند به تمیز کردن قسمت پشت زبان کمک کند.
مصرف دخانیات ممنوع
از استعمال دخانیات و جویدن محصولات مبتنی بر تنباکو خودداری کنید.
سخن پایانی
شما در این مقاله با علت بوی بد دهان آشنا شدید. همچنین از راههاب جلوگیری و درمان آن آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
بوی نامطبوع دهان می تواند نشانگر یک مشکل بزرگتر از دندان مثل بیماری لثه باشد که در اثر تجمع پلاک بر روی دندان ایجاد می شود. بهداشت ضعیف دهان و دندان می تواند باعث تشکیل باکتری ها، تحریک لثه ها و باعث بوی بد دهان شود. در صورت عدم درمان، بیماری لثه می تواند مشکلاتی به مراتب جدی تر از بوی بد دهان ایجاد کند ، مشکلاتی مانند آسیب به لثه و استخوان فک.
به طور موقت اب نمک میتواند به تازه سازی نفس شما کمک کند اما نمیتواند علت آن را از بین ببرد. برای اینکار به سادگی مقداری نمک به یک لیوان آب گرم اضافه کنید، آن را خوب مخلوط کنید، محلول را به مدت ۳۰ ثانیه دور دهان و دندان خود بچرخانید و چند بار تکرار کنید.
