کیست دندان توده‌ای از مواد مایع یا جامد است که در اطراف دندان به‌وجود آمده و یکی از عارضه های دهان و دندان است که می‌تواند خطر آفرین باشد. متاسفانه اکثر مردم آگاهی کمی از آن دارند و عموما آن را با آبسه دندان اشتباه می‌گیرند. کیست دندان یکی از مواردی است که کمتر به آن اشاره میشود. هنگامی که در مورد بیماری‌ها یا مسائل مربوط به دندان صحبت میشود، مردم معمولاً از پوسیدگی، حساسیت دندان و کشیدن دندان عقل شکایت دارند. با این حال، مسائل بسیاری زیاد دیگری وجود دارد که فرد می‌تواند در مورد دندانهای خود تجربه کند.
شما می‌دانید کیست‌های دندان بر اثر چه عواملی ایجاد میشود؟ فکر میکنید بهداشت دهان و دندان چقدر در این مسئله دخیل است؟ آیا از علائم آن آگاهید؟ در این مقاله با ما همراه باشید تا با اطلاعات مورد نیاز در مورد این نوع کیست آشنا شوید.
فهرست مطالب:
- کیست دندان چیست؟
- فرق آبسه با کیست چیست؟
- چه عواملی منجر به تشکیل کیست دندان می شوند؟
- چگونه میتوان از تشکیل کیست دهان جلوگیری کرد؟
- انواع کیست دندان
- علائم و نشانه های کیست های دهان چیست؟
- تشخیص کیست دندان
- عوارض کیست دندان
- درمان کیست دندان
- سخن پایانی و سوالات
کیست دندان چیست؟
یکی از آن شرایط “معروف” یا نادر قطعاً کیست دندان است که یکی از بیماری های دهان و دندان است. برای کسانی که نمی‌دانند، کیست اساساً کیسه‌ای از بافت نرم یا مایعی است که در کنار یا اطراف دندان ایجاد میشود. افرادی که هرگز در مورد کیست دندان نشنیده‌اند یا درد کیست دندان را تجربه نکرده‌اند باید خود را خوش شانس بدانند.
با این حال، بیمارانی که مجبور به مقابله با این بیماری شده‌اند، می‌دانند که چقدر می‌تواند ناراحت کننده و دردناک باشد. بهترین کاری که یک فرد می‌تواند انجام دهد این است که به درستی آماده باشد. در اینجا همه چیزهایی که بیماران باید در مورد کیست‌های دندانی بدانند آورده شده است.
فرق آبسه با کیست چیست؟
آبسه یک حالت التهابی کلینیکی است که دندانپزشک با معاینه آن‌را تشخیص می‌دهد. آبسه در عکس رادیوگرافی اغلب ممکن است دیده نشود. آبسه به تنهایی بعد از مرگ پالپ (عصب) دندان و عفونی شدن کانال‌های دندان می‌تواند به وجود آمده باشد یا بعد از وجود یک کیست یا گرانولوم ایجاد شده باشد. تفاوت‌های بین کیست و آبسه به اختصار عبارت است از:
- کیست توده‌ای خوش‌خیم و مملو از مایع یا ماده‌ای نیمه مایع است.
- آبسه شبیه کیست است، اما از آن حساس‌تر و مملو از چرک است.
- کیست به دلایل گوناگونی ایجاد میشود که از آن جمله میتوان به آسیب دیدگی، عفونت باکتریایی، تشکیل بافت همبند جای زخم و حتی سرطان اشاره کرد.
- زمانی که موجودات زنده خارجی بافت‌ها را تخریب کند، آبسه شکل می‌گیرد. آبسه عفونتی است که عامل ایجاد آن باکتری و واکنش سیستم دفاعی برای مقابله با آن است.
- گاهی کیست مدتی طولانی در دوران کمون قرار دارد و هیچ مشکلی را نیز ایجاد نمی‌کند. کیست لثه و دندان پس از عفونی شدن باعث ایجاد آبسه میشود.
- کیست معمولاً خطرناک نیست و میزان مضر بودنش به محل تشکیل آن بستگی دارد. کیستی که در ناحیه‌های حیاتی ایجاد میشود، تحریک را به دنبال دارد و باعث ایجاد زخم و آفت دهان میشود.
- آبسه ممکن است کوچک یا بزرگ و همراه با درد بسیار باشد، به ویژه اگر در اندام‌های حیاتی ایجاد شده باشد.
چه عواملی منجر به تشکیل کیست دندان می شوند؟
به طور کلی کیست های دندان در نوک ریشه دندانهای در حال مرگ یا دندان مرده تشکیل می شوند اما دلایل دیگری هم برای ایجاد آنها وجود دارد.
- موقعیت نامناسب دندان دائمی
- رشد غیر طبیعی دندان
- عارضه ناشی از عصب کشی
- عوارض اختلال گورلین یا اختلالات ارثی دیگر. افرادی که به سندرم شبه خال سلولهای قاعده ای (بازال) دارند که سندرم گورلین گولتز نام دارد، مبتلا هستند، ژنی که رشد زایده ها را سرکوب می کند ندارند. این سندرم باعث رشد کراتوکیستهای ادنتوژنیک متعدد در فک، سلولهای سرطانی سلول قاعده ای پوست و همچنین ویژگی های دیگر می شود.
- رشد دندان عقل
- جهش در سلولهایی که در رشد نرمال دندان دخیل هستند.
چگونه میتوان از تشکیل کیست دهان جلوگیری کرد؟
جدا از حفظ بهداشت دهان که مهمترین کاری است که برای سلامت دهان خود میتوانید انجام بدهید، دو بار در سال به دندانپزشک مراجعه کنید تا از تشکیل کیست یا بزرگ شدن آن یا مشکلات دندانی دیگر جلوگیری کنید. کیست دهان در هر کسی ممکن است تشکیل شود اما در کسانی که بهداشت دهان را رعایت نمی کنند خیلی شایعتر است. دندانهایی که سالم هستند به ندرت در اطرافشان کیست تشکیل می شود. علاوه بر چکاپ دندانپزشکی، هر مشکل دندانی که دارید باید زودتر به دندانپزشک مراجعه کنید تا از پیچیده تر شدن آن پیشگیری نمایید.
معرفی انواع کیست دندان
کیست دندانی به دو نوع مختلف تقسیم‌بندی میشود. گروه اول کیست با منشا التهابی و گروه دوم کیست با منشا تکاملی هستند که هر دو در ناحیه فک دیده می‌شوند. اما مهمترین و شایع‌ترین کیست‌ها، کیست‌های مربوط به ریشه دندان است که به علت پوسیدگی دندان و یا عفونت دندان ترمیم شده به وجود می‌آیند. این کیست پری اپیکال نام دارد که در گروه کیست‌های با منشا التهابی قرار می‌گیرد. کیستِ دندانی انواع مختلفی دارد که در ادامه تعدادی از آنها را با هم مرور می‌کنیم:
کیست پری اپیکال یا رادیکولار
این نوع کیست از شایع‌ترین کیست‌های دندانی است که به اسم‌های کیستِ دندان و یا کیست ریشه دندان نیز معروف است. در این نوع کیست، پالپ‌های موجود درون دندان بر اثر پوسیدگی و یا ضایعات دندانی از بین می‌روند. در این حال پزشک برای درمان بیمار با روشهای جراحی به انتهای عصب فرد دسترسی پیدا می‌کند تا کیست و یا عفونت را بردارد.
این روش درمان ENDO نام دارد. چنانچه پزشک از انجام ENDO جواب نگیرد، مجبور به کشیدن دندان میشود تا محل کیست را تمیز کرده و سپس با مواد مصنوعی آن ناحیه را پر کند.
کیست دنتی جروس یا فولیکولار
این نوع کیست اغلب در اطراف دندانهای نیش بالا، عقل پایین و یا تاج دندان‌ها دیده میشود. کیست دنتی جروس یا فولیکولار بر اثر فشاری که بر روی فولیکول وارد میشود، ایجاد میشود. درواقع این فشار باعث ایجاد اختلال در جریان خون و تجمع مایع میان بافت غشای مینای دندان میشود. کیست فولیکولار معمولا به سرعت رشد کرده و به همین دلیل به محض تشخیص و مشاهده، فرد باید به پزشک مراجعه کند. پزشک برای درمان این کیست، ناحیه آسیب‌دیده را برداشته و آن را جراحی می‌کند که در بیشتر موارد این نوع عمل جراحی با موفقیت همراه است.
کیست ادنتوژنیک
کیست ادونتوژنیک از سلولهای باقیمانده از جوانه‌های دندان در حال رشد ایجاد میشود. این کیست معمولا در ناحیه فک پایین دیده میشود و از نشانه‌های آن وجود تورم است.
برای تشخیص این نوع کیست باید از روش بیوپسی یا پرتونگاری استفاده شود. درمان این نوع کیست فقط با عمل جراحی میسر است و بیمار می‌بایست به صورت مرتب تحت نظر پزشک باشد تا کیست مجددا عود نکند.
کیست پریفرال یا کیست لثه
این کیست معمولا روی لثه ایجاد شده و بر ساختار استخوانی دندان، تاثیر مستقیم نمی‌گذارد. این نوع به کیست‌دندان و لثه نیز شناخته میشود. دندانپزشک برای درمان این نوع کیست، چرک را تخلیه می‌کند تا درد و فشار ناشی از کیست لثه یا کیست پریفرال از بین برود. پس از آن بیمار باید یک دوره آنتی‌بیوتیک مصرف کند تا عفونت مجدد عود نکند. پس از تخلیه چرک، دندانپزشک دندان را تراش داده تا سطح آن صاف شود و با تحریک لثه کمک می‌کند تا مجددا در اطراف ریشه‌های دندان رشد کرده و فاصله‌های محل جمع شدن پلاک را ببندد.
کیست دندان پریودنتال
این کیست زمانی در دهان فرد به‌وجود می‌آید که پلاک به لثه آسیب زده و باعث ساییدگی دندان شود. در نتیجه فاصله‌هایی بین لثه‌ها و دندان‌ها ایجاد میشود که به محل تشکیل کیست تبدیل میشود.
علائم و نشانه های کیست های دهان چیست؟
کیست دهانی که هنوز عفونت نکرده نشانه ای بروز نمی دهد. هنگامی که کیست به اندازه ای بزرگ می شود که علائم ایجاد کند، معمولا علائم آن به صورت زیر است:
- درد
- فشار
- التهاب و قرمزی
اگر کیست در بافتهای مخاطی دهان باشد، ممکن است شبیه به زخم یا تاول به نظر برسد. در نتیجه تا زمانی که کیست به قدری بزرگ نشده که یک توده برامده ایجاد کند که دیده یا در حین لمس حس شود، معمولا فقط با عکس اشعه ایکس میتوان کیست را تشخیص داد.
تشخیص کیست دندان چگونه است؟
دندانپزشک شما باید قبل از توصیه‌های درمانی، عوامل خطر مرتبط با کیستِ دندان (در صورت وجود) را تعیین و مشخص کند. این کار ممکن است نیاز به رادیوگرافی برای تعیین اندازه و وسعت کیست داشته باشد. به خصوص اگر موجب مشکلات دندان مجاور شود. دندانپزشک برای بررسی علائم عفونت، کیست را معاینه و بررسی می‌کند. برای تأیید اینکه این توده فقط یک کیست است و نه یک تومور، باید بیوپسی و نمونه‌برداری از آن انجام شود.
برای این منظور، مایع و یا پوشش داخلی کیست به آزمایشگاه پاتولوژی دهان و دندان جهت آزمایش میکروسکوپی و جستجوی سلولهای غیرطبیعی فرستاده میشود. در طرح درمان برای کیست‌های بزرگ استخوان فک، سی تی اسکن و یا ام.آر.آی ممکن است انجام گیرد.
عوارض کیست دندان چیست؟
- عفونی شدن کیست در های شدیدی به همراه خواهد داشت
- در عملکرد دندان و لثه اختلال ایجاد می شود
- به دندان مجاور آسیب می رسد
- کیسه ایجاد شده روی فک با نفوذ به بافت لثه و فک، دندان را از بین می برد
- در صورت ایجاد فشار های عصبی عضلات صورت بیمار بیحس می شود
- فرسوده شدن فک از عوارض بلند مدت این عارضه است
درمان کیست دندان چگونه است؟
کیست دندان برخلاف آبسه، به سادگی درمان نشده و اغلب به جراحی نیاز دارد. اغلب کیست‌های دندان در مراحل اول پیشرفت با جراحی ساده درمان می‌شوند. اما چنانچه کیست به دندان‌ها و ریشه آنها آسیب زده باشد، فرد مجبور به جراحی فک و ریشه دندان میشود.
جراحی کیست با توجه به اندازه و محل آن می‌تواند به یکی از روشهای زیر انجام گیرد:
- مارسوپیالیزاسیون (کیسهسازی): کیست‌های خوش‌خیم را میتوان به این روش جراحی کرد. در روش مارسوپیالیزاسیون، کیست طی عمل جراحی شکافته و باز میشود. سپس غشای کیست با غشای مخاطی دهان یکی شده و نقص استخوانی ترمیم میشود. معمولا بین این دو مرحله یک سال، وقفه زمانی درنظر گرفته میشود.
- انوکلیشن: در این روش پوشش داخلی کیست از استخوان و بافتهای اطراف جدا میشود. نقص استخوانی با روشهای سوزاندن، کرایوتراپی، لیزر یا مواد شیمیایی مانند محلول کارنوی درمان میشود.
- برش دادن: در این روش بخشی از استخوان در امتداد کیست بریده میشود.
- کاهش فشار: در مواردی دندانپزشک در ابتدا کیست بزرگ را باز می‌کند تا کیست قبل از انوکلیشن، منقبض شود.
سخن پایانی
در این مقاله درباره کیست دندان سخن گفتیم. فراموش نکنید که درمان سریع و به موقع آن، مانع بروز عوارض بیشتر میشود. به این منظور معاینات دوره‌ای دهان و دندان خود را مرتباً انجام دهید. شما هم نظرات و تجربیات خود را در کامنت بنویسید.
سوالات متداول
به طور کلی دندان های نهفته در فکین، ممکن است به کیست تبدیل شوند. به همین علت باید از دندان های نهفته هر ۶ ماه یکبار رادیوگرافی گرفته شود تا از عدم ایجاد کیست مطمئن شد. در صورت ایجاد کیست دور دندان های نهفته، باید توسط جراح فک و صورت، کیست به همراه دندان نهفته خارج شود.
جراحان فک و صورت، اندودنتیست ها (متخصصین درمان ریشه)، پاتولوژیست فک و صورت و متخصصین تشخیص بیماری های دهان و دندان از گروه های متخصصینی هستند که توانایی شناسایی و درمان کیست ها را دارند.
یک کیست دندانی کوچک که در داخل استخوان فک ایجاد میشود، ممکن است در عکس اشعه ایکس قابل‌مشاهده باشد. کیست‌های بزرگ‌تر ممکن است باعث ایجاد تورم‌های سفت در صورت شوند. همچنین ممکن است دندانهای شما به‌سرعت در ناحیه آسیب دنده ناشی از کیست حرکت کند و کج شود.
