آشنایی با مواد اولیه پرکاربرد در دندانپزشکی و بررسی موارد استفاده هر کدام + ویدیو

استفاده از مواد اولیه دندانپزشکی به هزاران سال پیش باز میگردد. زمانی که مصریان باستان از مواد مختلفی (گاهی دندان حیوانات) برای جایگزینی دندان های از دست رفته استفاده می کردند و یا ازشیره گیاه خشخاش برای بی حسی موضعی در هنگام کشیدن دندان بهره می بردند تا چینی های باستان که از موی یال اسب و گراز برای استفاده در مسواک های باستان استفاده می کردند.

در طول تاریخ و با پیشرفت علم، مواد اولیه مصرفی دندانپزشکی پیشرفت های بسیاری به خود دیده و انجام خدمات دندانپزشکی را چه برای بیماران و چه برای دندانپزشکان راحت‌تر نموده است. در این راستا تاثیر ابزار دندانپزشکی را نمی‌توان نادیده گرفت. لیست وسایل پرکاربرد دندانپزشکی را بررسی کنید. در این مطلب شما را با مهمترین و جدیدترین مواد مصرفی دندانپزشکی و خواص و عوارض هر یک آشنا میکنیم.

فهرست مطالب

• دسته اول: پرکننده‌های دندانی
• دسته دوم: مواد لازم برای قالبگیری دندان
  • مواد ترمیمی
• دسته سوم: داروهای بی حسی
• دسته چهارم: تجهیزات ایمپلنت
• دسته پنجم: پروتزهای دندانی

امروزه افراد زیادی به دلایل رفع درد دندان و ترمیم آن و یا برای جذابیت ظاهر به دندانپزشکان مراجعه می کنند. در این راستا، دندان پزشکان برای نیل یه اهداف خود از مواد اولیه ای برای ترمیم دندان ها بهره می برند که شناخت جنس مواد اولیه به کار رفته و عوارض آن برای هر فردی حائز اهمیت است.

مواد اولیه دندانپزشکی انواع پر کننده های دندان

پر کننده های دندانی برای پر کردن نواحی فرسوده دندان استفاده می شود. در این روش با تشخیص دندانپزشک، سوراخ ها و فرسودگی های دندان با مواد اولیه ای که با ساختار دندان سازگار باشند پر می شوند.

آمالگام چیست و چه کاربردهایی دارد؟

مواد اولیه آمالگام از ترکیب جیوه ، نقره و قلع ساخته می شود از قدیمی ترین مواد برای پر کردن دندان در دندانپزشکی است. از آنجا که جیوه ماده ای سمی است پس استفاده مداوم از آن برای پر کردن دندان ها مجاز نمی باشد.

آمالگام دارای رنگ نقره‌ای می باشد، پس  معمولا برای دندان‌های عقبی استفاده می‌شود. همچنین  آمالگام دارای مقاومت بیشتری نسبت به کامپوزیت است و چون دندان‌های عقبی برای جویدن نیاز به مقاومت زیادی دارند، توصیه می‌شود از این ماده برای پر کردن آن‌ها استفاده شود. طول عمر آمالگام حدود ۱۲ سال است.

کاربردهایی آلیاژ طلا در ترمیم دندان ها

این ماده از آلیاژ طلا (طلا مخلوط با فلزات دیگر) ساخته می شود. به همین دلیل از سایر مواد اولیه پر کننده گرانتر خواهد بود اما از عمر استفاده تا ۱۵ سال برخوردار است.

به دلیل مقامت در برابر خوردگی و زنگ نزدن و همچنین رنگ جذاب آن نسبت به آمالگام و مقاومت بیشتر در دندانپزشکی، عده ای از افراد پر کردن با طلا را ترجیح میدهند.

بررسی کابردهای کامپوزیت های دندانپزشکی

در دندانپزشکی رنگ مواد اولیه کامپوزیت را می توان دقیقا همرنگ دندانهای دیگر انتخاب کرد. به همین علت برای استفاده در دندانهای جلویی که در معرض دید هستند، بسیار مناسب است.

• کامپوزیت از نظر شیمیایی به ساختار دندان میچسبند و پشتیبانی بهتری فراهم میکنند.
• در مقایسه با آمالگام گاهی برای پر شدن دندان با کامپوزیت ساختار کمتری از دندان تراشیده میشود.
• اما باید متذکر شد که استهلاک و ساییدگی این ماده سریعتر از آمالگام اتفاق می افتد (حداقل عمر کامپوزیت ۵ سال است)
• احتمال لب پر شدن مواد مصرفی در کامپوزیت وجود دارد. همچنین قیمت مواد کامپوزیتی دو برابر ماده آمالگام است.

بررسی تخصصی موارد استفاده از سرامیک برای بازسازی دندان ها

این مواد اولیه از پرسلن (چینی) ساخته می شوند. همرنگ با دندان ساخته می شود و رنگ پذیری کمتری نسبت به کامپوزیت دارد. همچنین طول عمر سرامیک تا ۷ سال است. اما در این نوع مواد باید قسمت بیشتری از دندان تراشیده شود تا فضای مناسب برای ترمیم سرامیکی ایجاد شود.

از این مواد اولیه همچنین در ساخت براکت ارتودنسی دندانپزشکی استفاده می شود. شکنندگی سرامیک بیشتر از کامپوزیت است. و هزینه بالاتری نیز به همراه دارد.

موارد استفاده از گلاس آینومرها

گلاس یونومر یا یونومر شیشه از ترکیب رنگ اکرلیک و نوعی شیشه به نام فلورو آلومینو سیلیکات ساخته می شود. این مواد اولیه دندانپزشکی در انواع مختلفی ساخته می شود. اغلب به عنوان سیمان برای چسباندن اینله استفاده می شود اما برای پرکردن دندان های جلو یا گردن و ریشه دندان نیز استفاده می شود. دوام یونومر ۵ سال است و هزینه ای برابر کامپوزیت دارد.

این ماده همرنگ با دندان است و به آزاد کردن فلوراید از پوسیدگی بیشتر دندان های اطراف جلوگیری می کند. میزان تراشیدن دندان در این ماده کمتر است و گاهی اصلا نیاز به تراشیدن برای پر کردن دندان وجود ندارد پس از آن برای پر کردن دندان کودکان بهره می برند. اما باید متذکر شد که این ماده نسبت به کامپوزیت از شکنندگی بیشتر برخوردار است و مدت زمان ترمیم نیز بیشتر از از ماده کامپوزیتی است.

مواد اولیه مورد نیاز جهت انواع قالب گیری

قالبگیری در دندانپزشکی به منظور گرفتن الگوی کامل از شکل فک و دهان وتشخیص شرایط دندان بیمار گرفته می شود. مواد اولیه قالبگیری متنوع می باشد و هر کدام دارای خصوصیات ویژه ای می باشد. قالبگیری برای انواع خدمات دندانپزشکی از جمله ساخت دندان مصنوعی، ساخت بریج دندان، ونیرهای کامپوزیت پل های دندانی و … انجام می شود.

مواد  قالب گیری تنوع و خواص متفاوتی دارند و بنابر نظر دندانپزشک، با ترکیبات خاصی ساخته می شود یا از مواد اولیه قالب گیری پیش ساخته استفاده می شود. اما به طور کلی در مواد اولیه قالبگیری از ترکیبات زیر استفاده می شود.

• پلی سولفید (polysulfide): این ماده در دو تیوب ساخته می شود و دارای بوی نامطبوع و سختی و از پایداری کمی برخوردار است.
• پلی اتر (polyether): این ماده نیز در دو تیوب ساخته می شود و دارای رایحه و طعم مطبوع تری است.
• سیلیکون افزایشی (addition silicone): این ماده دارای طعم و بویی مطبوع است و از سختی و پایداری عالی برخوردار است.
• سیلیکون غیر افزایشی یا تراکمی (condensation silicone): این ماده به صورت مایع تهیه شده و بو و رایحه ای مطبوع دارد و سختی و پایداری آن متوسط است.

مواد اولیه مورد نیاز برای انجام ترمیم های دندانی

اینله و انله

گاهی اوقات پوسیدگی دندان به اندازه ای کم است که نیاز به پر کردن کلی دندان ندارد یا در هنگام ترک خوردن دندان از درمان اینله و انله استفاده می شود. درمان با اینله و انله بسیار مستحکم تر از پر کردن دندان است اما هزینه و مدت زمان ترمیم در این دو روش بیشتر است.

از اینله برای پر کردگی سطح مرکزی دندان و شیارها و از اونله برای پر کردن طرفین دندان استفاده می شود. مواد مورد استفاده در اینله و انله، رزین ، طلا و پورسلین می باشد.

از معایب اینله و انله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• امکان کنده شدن مواد اولیه از روی دندان به علت درست قرار نگرفتن روی دندان
• با اینکه مقاومت و دوام مواد مصرفی در این روش بیشتر است اما امکان فرسایش مینای دندان وجود دارد.

مواد اولیه مورد نیاز جهت آماده سازی روکش دندان

اگر پوسیدگی دندان به قدری باشد که بخشی از سطح دندان از بین رفته باشد از روکش استفاده می کنند. جنس مواد اولیه روکش دندان از طلا، پرسنل یا ترکیبی از این دو می باشد. جنس روکش موقت نیز از آکریلیک است. روکش پس از قالب گیری توسط سیمان مخصوص به دندان مورد نظر چسبیده می شود.

بررسی کابردهای سمان در دندانپزشکی نوین

سیمان دندانپزشکی که با نام علمی سیمان گلاس آیونومر (Glass ionomer cement) شناخته می شود، از جمله مواد اولیه  دندانپزشکی به عنوان ماده پرکننده، سیمان کف بندی و براکت ارتودنسی است. اصطلاح گلاس آیونومر در یک دسته‌بندی کلی این سیمان به دو نوع معمولی و اصلاح شده با رزین تقسیم‌بندی می‌شوند.

سیمان‌های گلاس آیونومر با دارا بودن خواصی نظیر قابلیت رهایش و جذب طولانی مدت یون فلوئور، زیست سازگاری بالا، مطابقت با ظاهر دندان طبیعی، چسبندگی شیمیایی به ساختار دندان و ضریب انبساط حرارتی مشابه با دندان در دندان پزشکی ترمیمی مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

از سیمان های دندانپزشکی در مصارف مختلفی چون ماده پر کننده، درزگیر و پایه،چسب ارتودنسی، ساخت روکش و.. استفاده می شود. خواص و زمان گیرش این سیمان‌ها متأثر از عوامل مختلفی نظیر ترکیب شیمیایی پودر شیشه، نوع و غلظت اسید و نسبت پودر به مایع است.

انواع سیمان دندان با توجه به مواد اولیه تشکیل دهنده

• سیمان گلاس آیونومر معمولی
• سیمان گلاس آیونومر تقویت شده با رزین
• سیمان گلاس آیونومر تقویت شده با فلز

ازمزایای سیمان دندان شباهت مطلوب ان به ساختار دندان اشاره کرد. همچنین با رنگ ظاهری دندان ها مشابهت دارند. اما بزگترین عیب این مواد شکنندگی و کم بودن مقاومت سایش آن است همچنین زمان گیرش و مقاومت نهایی این مواد به زمان بستگی دارد و هر چه زمان بگذرد مقاومت این مواد اولیه بیشتر می شود.

بررسی تخصصی انواع داروی بی حسی

دندانپزشک برای کاهش درد و یا استرس بیمار به اون داروهای بی حسی موضعی و یا حتی بیهوشی عمومی کامل تزریق می کند. این داروها به صورت خوراکی شربت یا آمپول، تزریق درون وریدی(تزریق از راه سیاهرگ)، استنشاق گاز نیتروز اسکاید و تزریق دارو و… با آمپول صورت می گیرد.

مواد شیمیایی موجود در آمپول بی حسی موضعی

• وازوکانسریکتور: وازوکانسریکتور یا رگ‌بند نوعی دارو است که با تند کردن رگ‌های خونی اثر داروی بی‌حسی موضعی را طولانی تر می کند.
• مواد شیمیایی: اضافه کردن مواد شیمیایی به خصوص برای جلوگیری از تجزیه شدن ازوکانسریکتور
• هیدرواکسید سدیم: افزایش اثر داروی بی‌حسی
• کلرید سدیم: تسهیل ورود دارو به داخل خون

دندانپزشکی در دوران بارداری

در دوران سه ماهه اول بارداری دندانپزشکان توصیه می‌کنند که مادران محترم از انجام درمان‌های گسترده غیراورژانسی دندانپزشکی خودداری کنند.

مادر پس از گذشت سه ماه از بارداری با دندانپزشک، ماما یا متخصص زنان و زایمان درباره روش‌ها و مواد اولیه در هر روش بی‌حسی صحبت می‌کند تا بی‌حسی به ایمن‌ترین روش انجام شود.

استفاده از مواد اولیه گاز خنده در دوران بارداری ممنوع است، اما روش‌های متعدد دیگری برای کاهش اضطراب وجود دارد که از آن جمله می‌توان به گوش کردن به موسیقی یا طب سوزنی اشاره کرد.

عوارض بی حسی موضعی

• هماتوما یا تورم پر از خون که در صورتی که سوزن تزریق وارد رگ خونی شود، اتفاق می افتد
• اگر مقدار بی‌حسی بیش‌ازحد باشد باعث آویزان شدن پلک و دهان به مدت کی دوساعت می شود تا اثر بی حسی از بدن خارج شود.
• ممکن است در حین تزریق مواد اولیه بی‌حسی ،عصب آسیب ببیند و باعث دردی چند روزه شود که پس از گذشت چند روز خوب می شود.
• اغلب افراد در هنگام رفتن به دندانپزشکی کمی به بی حسی موضعی حساسیت آلرژیک دارند. در این صورت برای جلوگیری از واکنش به بی‌حسی قبل از اینکه بی‌حسی تزریق شود در مورد داروهایی که مصرف می‌کنید با دندانپزشک صحبت کنید.

مواد اولیه مورد نیاز برای درمان ایمپلنت دندان ها

ایمپلنت دندان نوعی پروتز کاشتنی است که در دهان شما درون استخوان فک جایگذاری می شود. این پروتز به عنوان دندان مصنوعی ثابت به کار می ورد. جنس مواد اولیه دندانپزشکی ایمپلنت از تیتانیوم است اما امروزه نوع زیرکونیوم آن نیز ساخته شده است.

از مزیت های ایمپلنت تیتانیومی می توان به تغیر شکل پذیر بودن به حالت دو تکه اشاره کرد که این مزیت در ترمیم برخی دندان ها کاربرد زیادی دارد. همچنین شکننده بودن ایمپلنت زیرکونیوم بیشتر از  تیتانیوم است به طوری که موارد شکستگی در ایمپلنت تیتانیوم رخ نداده است.

از طرف دیگر زیرکونیوم نیز مزیت های خود را دارد که می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• زیرکونیوم در حاشیه لثه‌ها رنگ تیره فلز ایجاد نمی‌کند.
• زیرکونیوم دچار خوردگی نمی‌شود در حالی تیتانیوم دچار خوردگی می‌شود.
• میان فلزات نامشابه در دهان جریان‌های پیزو – الکتریسیته ایجاد نمی‌شود.
• زیرکونیوم از نظر حرارتی، نارسنا است.

مواد اولیه پرکاربرد در ساخت پروتزهای دندانی و دندان مصنوعی

دندان مصنوعی، دندان‌ها و لثه های مصنوعی هستند که متناسب با دهان شما ساخته شده و توسط دندان‌پزشکان شما انتخاب می شنود تا جای دندان‌های طبیعی پوسیده یا افتاده را پر کنند. دندان مصنوعی می تواند به صورت کامل یا جزئی باشد.

مواد اولیه ساخت دندان مصنوعی  پودر پرسلن دندانپزشکی است که با کمک آب مقطر یا محلول های مخصوص، پودر پرسلن متراکم و قابل استفاده میگردد. برای مطالعه بیشتر می‌توانید به مقاله دندانساز تجربی مراجعه نمایید.

بررسی مواد استفاده شده برای بلیچینگ دندان ها

بلیچینگ دندان روشی در دندانپزشکی برای سفید کردن دندان ها می باشد که در مطب توسط دندانپزشک یا در خانه توسط خود فرد انجام می شود. در این روش توسط مواد اولیه شیمایی مخصوص تغیر رنگ دندان صورت میگیرد.

رایج ترین این مواد شیمیایی محلول هیدروژن پراکساید (H2O2) می باشد اما از مواد دیگری چون سدیم پربورات (Sodium Perborate) و کارباماید پراکساید نیز استفاده می شود.

نکته: بلیچینگ به خاطر مواد اولیه مورد استفاده در آن برای برخی از مشکلات، نامناسب و حتی خطرناک می باشد. برای مثال هنگامی که سطح، قطر و سلامت مینا به هر علتی به مخاطره می افتد بلیچینگ جایز نیست.