حوزه‌ی دندانپزشکی کودکان امروزه دچار گسترش هنگفتی شده است. درمان‌های پیشگیرانه‌ای چون فضا نگهدار دندان شیری، فیشور سیلانت و روکش دندان شیری سلامت دندانهای دائمی آینده‌ی کودک را افزایش داده‌اند. مهم است که والدین با این درمان‌ها و مشکلات احتمالی دهان و دندان کودک آشنا باشند و درباره اهمیت دندانهای شیری و ترتیب رویش دندانهای دائمی آگاهی داشته باشند. درباره‌ی دندان درد کودکان و درمان‌های خانگی آن بیشتر بدانند و بطور کل از سلامت دندان و دهان کودک غافل نباشند. آیا تا کنون درباره‌ی فرنوم و جراحی فرنکتومی چیزی شنیده‌اید؟ شاید فرزند دلبند شما نیز با فرنوم سفت و محکمی متولد شود. این عارضه از جمله عارضه های دهان و دندان است که به دلیل عدم رعایت بهداشت دهان و دندان اتفاق نمی‌افتد.
فرنکتومی به عمل جراحی ساده ای برای برداشتن فرنوم گفته میشود. فرنوم تکه بافت کوچکی است که در سه ناحیه در دهان وجود دارد: پشت لب بالا و پایین که لب را به لثه (بین دو دندان جلویی) متصل کرده است و به آن فرنوم لبی گفته میشود و زیر زبان که زبان را به کف دهان متصل کرده است که به آن فرنوم زبانی گفته میشود. شاید نوزادانی را دیده باشید که فرنوم، لب‌ها و یا زبانشان را بیش از حد سفت نگه داشته است. در این حالت باید جراحی فرنکتومی انجام گیرد. در این مقاله با همراه باشید تا اطلاعات جامعی در این باره بدست آورید.
فهرست مطالب:
- انواع فرنوکتومی کدامند؟
- چسپندگی فرنوم زبان چه مشکلاتی را ایجاد میکند؟
- چه سنی برای جراحی فرنوم مناسب است؟
- مزایای درمان فرنکتومی
- عمل فرنوم چگونه انجام میگیرد؟
- اصول مراقبتی لازم بعد از جراحی
- پیامدهای احتمالی فرنکتومی
- سخن پایانی
- سوالات متداول
انواع فرنوکتومی کدامند؟
فرنوم‌های متعددی در بدن انسان وجود دارد که تعدادی از آنها در دهان و حتی در ناحیه تناسلی قرار دارد. اما زمانی که صحبت از فرنکتومی است، فقط دو یا سه فرنوم مد نظر است. جراحی فرنوم هر سه مورد به روشی مشابه اما برای برطرف کردن مشکلاتی متفاوت انجام میشود.
فرنکتومی لب بالا
فرنکتومی لب غالباً بر روی فرنومی انجام میشود که لب بالا را به فک بالا متصل میکند. مشکل با رشد کردن لثه‌ها و دندانهای کودک مشخص میشود که عموماً اما نه لزوماً زیبایی است. اگر بند لب بیش از حد کوتاه یا سفت باشد، چند مشکل رایج پیش می‌آید. نخست این که بافت رباط به سمت دو دندان قدامی بالا کشیده میشود. این امر باعث فاصله بین این دندانها (دیاستم) میشود. به علاوه چون حرکت لب بالا محدود شده است، کودک نمی‌تواند دهان را کامل ببندد. پس دهان همیشه به نظر باز می‌آید. در این حالت کودک از راه دهان تنفس میکند و در نتیجه استنشاق از بینی و رشد فک و شکل‌گیری راه‌های عبور هوا به خوبی انجام نمی‌شود. تحلیل لثه نیز یکی از عوارض بند لب است.
فرنکتومی لب پایین
دلایل انجام جراحی برداشتن فرنوم لب پایین و بالا یکسان است و در کل برای جلوگیری از مشکلات دندانی و تحلیل رفتن لثه انجام میشود. البته فرنکتومی لب بر روی بزرگسالان نیز انجام میشود تا دندان مصنوعی به خوبی روی لثه‌ها بنشیند. فرنوم با هر بار حرکت کردن لب دندان مصنوعی را از روی لثه‌ها جدا میکند و آرامش بیمار را سلب میکند.
فرنکتومی زبان
فرنوم زبان، بند سفت و کشیده‌ای زیر زبان است که حرکت زبان را در حالت استراحت و قرار گرفتن روی کف دهان محدود میکند. انعطاف‌پذیری در اکثر افراد آن‌قدر هست که زبان حرکت کافی برای صحبت کردن و غذا خوردن را داشته باشد. اما اگر بند زبان بسیار کوتاه یا سفت باشد، زبان به کف دهان می‌چسبد. و اصطلاحاً مشکل “زبان گره خورده” پیش می‌آید که عوارض متعددی را به دنبال دارد.
اگر زبان بیش از حد پایین باشد، مانع از رشد صحیح فک در کودکان میشود و در درازمدت باعث مشکلات مربوط به نامرتبی دندانها میشود. دیگر پی‌آمد زبان گره خورده آپنه یا وقفه تنفسی در خواب است. عارضه دیگر این است که زبان نمی‌تواند فشار کافی را هنگام بلع به کام یا سقف دهان وارد کند و در عوض زبان بین دندانها قرار میگیرد و به مرور مانع بسته شدن بین دندانها و دهان میشود. آخرین عارضه ناشی از زبان گره خورده مشکلات گفتاری و نوک زبانی حرف زدن است.
چسپندگی فرنوم زبان چه مشکلاتی را ایجاد میکند؟
کوتاهی یا چسپندگی فرنوم لینگوال، اغلب با نام گره زبانی یا آنکیلوگلوسیا (ankyloglossia) شناخته می شود.
- این مشکل مخصوصاً برای نوزادان کوچک آزاردهنده‌تر است. زیرا تغذیه آنها با شیر مادر یا شیشه شیر را با دشواری مواجه میکند.
- گره زبانی در کودکان خردسال ممکن است مانع رشد صحیح فک شده و باعث بروز مشکلات طولانی مدت ارتودنسی و احتمالاً مشکلات راه هوایی شود. درباره آپنه خواب و درمان آن با ارتودنسی بیشتر بخوانید.
- این مشکل همچنین می‌تواند باعث مشکل در رفلکس بلع شود. به عبارتی، در حالتی که کودک حین بلع می‌بایست زبان خود را به سقف دهان نزدیک کند (یا به آن فشار وارد کند)، به اشتباه فشار نادرستی را به سمت دندان های جلو وارد میکند.
- مشکل بزرگتری که در خصوص غیرطبیعی بودن فرنوم زبانی در کودکان وجود دارد، آسیب خوردن به توانایی تلفظ و تکلم در کودکان است. زیرا برای ادای بیشترِ کلمات، زبان کودک آزادی عمل کافی نخواهد داشت.
چه سنی برای جراحی فرنوم مناسب است؟
فرنوم لبی بزرگی که بین دو دندان شیری ثنایا قرار میگیرد و تا برآمدگی کام بالا رفته است در خردسالان شیوع بالایی دارد. فرنوم فاصله زیادی را بین دندانهای پیشین ایجاد میکند. این حالت کاملاً طبیعی است. فضای باز جای کافی را برای رویش دندانهای دائمی در حوالی ۶ تا ۷ سالگی نگه می‌دارد. جهت رشد استخوان فک بالا رو به سمت پایین است و لثه و استخوان لثوی نیز به موازات رشد کردن صورت کودک بلندتر میشود. وجود فرنولوم بین دندانها آنها را به تدریج و همگام با پایین آمدن دندان جابجا میکند.
دندانپزشکان معمولاً به والدین توصیه می‌کنند که تا زمان درآمدن دو دندان دائمی قدامی فک بالا تصمیمی برای درمان فرنوم لبی نگیرند؛ چون ممکن است فاصله بین دندانها پس از درآمدن دندانهای دائمی بسته شود. در غیر این صورت می‌توان با ارتودنسی وضعیت دندانها را اصلاح کرد و فاصله ناشی از بند لب را بست. چنانچه بند لب باعث درد گرفتن لثه و لب بالای خردسالان شود، جراحی فرنکتومی لب انجام میشود.
مزایای درمان فرنکتومی
- ناراحتی دهان را کاهش می‌دهد.
- این روش ظاهر صورت را با از بین بردن فاصله‌ی بین دو دندان جلوی بالایی اصلاح میکند.
- اعتماد به نفس را افزایش می‌دهد.
- باعث بهبود عملکرد فک و دهان می‌گردد.
- دندانهای مصنوعی را برای استفاده کنندگان از آنها تثبیت میکند.
- باعث بهبود ارتباط و بیان احساسات می‌گردد.
- باعث افزایش اشتها میشود زیرا بیمار می‌تواند به درستی غذا بخورد.
عمل فرنوم چگونه انجام میگیرد؟
ابتدا بی‌حسی موضعی بر روی لب یا زبان دارای فرنوم ناهنجار اعمال میشود. فرنکتومی به بی‌حسی قوی نیاز ندارد، چون کمتر از ۳۰ دقیقه زمان می‌برد.
دندانپزشک بافت اضافی فرنوم را با چاقوی جراحی یا لیزر از محل اتصال جدا میکند و پس از آن که آن را به حد کافی کوتاه کرد، کل ناحیه عمل را بخیه می‌زند و تمیز میکند.
فرنکتومی با لیزر
تکنولوژی نوین دندانپزشکی به کمک لیزر در درمان فرنکتومی هم ورود کرده است. عمل فرنکتومی را با لیزر انجام داده و فرنکتوم (بند) را با پالس‌های لیزر بدون حتی لمس کردن آن به آرامی از اتصال جدا می‌کنند. چند قطره داروی بی‌حسی محل مورد نظر را آن‌قدر بی‌حس میکند که حتی یک کودک ۶ ساله نیز می‌تواند عمل را به خوبی تحمل کند.جراحی فرنوم در کودکان به کمک لیزر برای آنها کاملا قابل تحمل است.
از آنجایی که دستگاه واتر لیز برخلاف لیزرهای قدیمی به بافت آسیب نمی‌زند یا آن را نمی‌سوزاند، دوران التیام کوتاه‌تر میشود. مدت زمان خود عمل ۳ تا ۵ دقیقه است و زخم با تشکیل پوست جدید ظرف ۱۰ روز التیام می‌یابد.
اتصال فرنوم جدید حداقل ۵ میلی‌متر بالاتر برده میشود، لثه‌ها تمیز میشود و زبان یا لب نیز آزاد میشود. ناراحتی پس از عمل نیز بسیار کمتر از آن چیزی است که به نظر می‌رسد. ناحیه عمل شده ۲ تا ۳ روز حساس است، اما مشکلی برای غذا خوردن و صحبت کردن وجود ندارد.
مزایای فرنکتومی با لیزر
- خونریزی در موارد نادر (که لیزر می‌سوزاند یا بزاق کنترل میکند.)
- بدون عفونت
- کاملا قابل پیش بینی: دندانپزشک می‌داند دقیقا از کجا شروع کند و چه زمانی فرنوم کاملا آزاد میشود. بازشدگی بسیار مشخص به شکل الماس به معنی رهاسازی موفق است.
- بدون درد
- بدون نیاز به دوره‌ی استراحت برای بهبودی
معایب فرنکتومی با لیزر
- ممکن است نسبت به بریدن با چاقوی جراحی، زمان بیشتری صرف شود (چند ثانیه بیشتر).
- در صورت استفاده از بی‌حسی موضعی ممکن است نوزاد به مدت ۳۰ دقیقه پس از عمل بی‌قرار و بهانه گیر باشد یا نتواند غذا بخورد.
اصول مراقبتی لازم بعد از جراحی
- بعد از انجام این عمل، ناحیه باید تمیز نگه داشته شود.
- ممکن است شستشو با آب نمک توصیه شود.
- در حالی که درد و ناراحتی معمولا جزئی است، داروهای ضد درد و یا ضد التهاب می‌تواند برای از بین بردن ناراحتی استفاده شود.
- در طول دوره‌ی بهبودی از خوردن غذاهای ترد و مایعات داغ اجتناب کنید.
- از کشیدن لب خودداری کنید زیرا ممکن است باعث پارگی و خونریزی بیشتر و به تاخیر افتادن بهبودی گردد.
- انجام فعالیت‌هایی که می‌توانند باعث آسیب به ناحیه شوند را محدود کنید.
- کودکان روز پس از اتمام درمان، می‌توانند به مدرسه بازگردند.
- ممکن است حال که دیگر محدودیتی برای حرکات زبان وجود ندارد، تمرینات پس از عمل برای ایجاد حرکات عضلانی مناسب، توصیه شود.
پیامدهای احتمالی فرنکتومی
خطراتی ناشی از فرنکتومی شامل موارد زیر هستند:
- برگشت: به دلیل خاصیت بهبودی سریع دهان، این احتمال وجود دارد که فرنوم در طول دوره‌ی بهبودی مجدداً متصل شود، بخصوص در صورتی که دو زخم در نزدیکی هم وجود داشته باشند.
- انقباض موضعی زخم:زخم‌ها گاهی اوقات می‌توانند در طول فرایند بهبودی به طرف داخل جمع شوند.
- عفونت: فرنکتومی می‌تواند در برخی موارد باعث ایجاد عفونت شود.
سخن پایانی
در این نوشتار درباره جراحی فرنولوم، مزایا و روش انجام آن سخن گفتیم. باید اشاره نمود که سبک بودن عمل فرنکتومی باعث میشود عوارض زیادی به دنبال نداشته باشد. اما در هر صورت، در این عمل زخم ایجاد میشود. به همین دلیل عوارضی چون درد و تورم و خونریزی رایج است و در زمان کوتاهی بهبود می‌یابد. شما هم نظرات و تجربیات خود را در کامنت با ما به اشتراک بگذارید.
سوالات متداول
ناحیه عمل شده را تمیز نگه دارید و آن را با یک تکه گاز و پراکسید پاک کنید. متخصصین کلینیک دندانپزشکی تهران استفاده موضعی از روغن ویتامین E را توصیه می‌کنند.
بیماران باید ناحیه عمل شده را مدت یک هفته به دقت تحت نظر داشته باشند و در صورت بروز هر گونه عوارض به متخصص مراجعه کنند.
در حالت عادی و نرمال فرنوم لبی باید به لثه بالای دندانهای جلویی وصل شود اما در برخی موارد بیش از حد رشد کرده و بین دو دندان جلویی قرار میگیرد و آنها را از هم دور میکند. در صورتی که متخصص ارتودنسی پیش بینی کند فرنوم در موقعیت دندانها اختلال ایجاد مینماید، فرنکتومی را توصیه میکند.
قبل از انجام این جراحی اطلاعات مهمی وجود دارد که حتما باید به دندانپزشک ارائه داد. این اطلاعات عبارتند از:
سابقه پزشکی خود و خانواده
حساسیت به دارو های خاص
داروهای مصرفی
داشتن بیماری خاصی مانند فشار خون، دیابت
